Vẽ sáp ong của người Mông – Di sản sống nơi đại ngàn Tây Bắc

Nếu bạn đang tìm kiếm một hoạt động du lịch thật đặc biệt ở Tây Bắc, hãy thử trải nghiệm vẽ sáp ong của người Mông. Khi tự tay vẽ hoa văn bằng sáp ong, nghe kể chuyện làng nghề, bạn sẽ có một kỉ niệm đậm chất bản địa, vừa thú vị, vừa đáng nhớ.

Vẽ sáp ong là gì? Nguồn gốc của nét văn hóa độc đáo này

Giữa núi rừng Tây Bắc, có một nét văn hóa thủ công đặc biệt vẫn được người Mông gìn giữ từ đời này sang đời khác. Đó là nghệ thuật vẽ sáp ong trên vải lanh – một kỹ thuật vừa khéo léo, vừa mang nhiều ý nghĩa văn hóa sâu xa. Dù không phổ biến rộng rãi, nhưng vẽ sáp ong lại là biểu tượng đậm chất riêng, không thể thiếu trong trang phục truyền thống của người Mông, đặc biệt là phụ nữ.

Nghệ thuật vẽ sáp ong trên vải lanh (nguồn: TTXVN)

Vẽ sáp ong là quá trình dùng sáp ong nóng vẽ trực tiếp lên vải lanh, sau đó đem nhuộm chàm. Phần có sáp không bắt màu, giữ lại những hoa văn trắng nổi bật trên nền vải chàm đậm. Tất cả đều được thực hiện thủ công, mà không cần máy móc hay phác thảo trước.

Vẽ sáp ong còn là cách người Mông kể chuyện. Mỗi họa tiết sáp ong đều mang một ý nghĩa riêng. Một số họa tiết đặc trưng có thể kể đến là hình hoa hồi, mặt trời, chiếc răng cưa, hay hình xoắn ốc. Qua bộ váy người Mông, ta thấy cả một kho tàng văn hóa sống động bằng hình khối và sắc màu.

Truyền thống vẽ sáp ong được người Mông Trắng duy trì mạnh mẽ, nhất là ở các vùng như Mai Châu, Mộc Châu, Sapa, Đồng Văn… Trước đây, thiếu nữ Mông phải học vẽ sáp ong từ nhỏ để tự tay làm nên bộ váy cưới của mình. Đó là tiêu chuẩn đánh giá sự khéo léo, tinh tế và trưởng thành của mỗi người con gái.

Dù hiện nay nghề này đang mai một dần, nhưng tại một số bản làng vùng cao, vẫn có những nghệ nhân âm thầm giữ nghề. Họ không chỉ truyền lại cho con cháu mà còn mở cửa đón du khách đến học hỏi, trải nghiệm. Vẽ sáp ong là một trải nghiệm văn hóa độc đáo mà khi đến Tây Bắc, bạn nhất định phải thử một lần. 

Vẽ sáp ong – Một trải nghiệm thủ công đáng thử khi đến Tây Bắc

Trước khi bắt tay vào vẽ, bạn sẽ được giới thiệu về hai nguyên liệu chính: vải lanh và sáp ong. Tấm vải lanh được dệt thủ công từ cây lanh tự nhiên, thô và mộc mạc nhưng lại vô cùng bền bỉ. 

Tấm vải lanh được dệt thủ công từ cây lanh tự nhiên (nguồn: Thế giới di sản)

Sáp ong, nguyên liệu đặc biệt từ các tổ ong nơi núi rừng Tây Bắc, được thu hoạch và chế biến thành hai loại sáp: sáp vàng (mới) và sáp đen (cũ). Sáp vàng có độ dẻo hơn, trong khi sáp đen tạo ra những hoa văn có độ bền cao hơn. Bạn sẽ được xem cách thức thu thập và chế biến sáp một cách tỉ mỉ, từng lớp sáp nóng chảy sẽ được dùng để vẽ lên vải, tạo nên những đường nét độc đáo.

Ngoài những cây bút vẽ đơn giản, người Mông còn sáng tạo ra những khuôn hoa văn giúp tiết kiệm thời gian và công sức của nghệ nhân (nguồn: Vivu)

Bút vẽ được làm từ cây tre và đầu bút được gắn một miếng đồng nhỏ, có cạnh tròn và trơn. Đây là dụng cụ đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả, cho phép người vẽ kiểm soát được dòng chảy của sáp ong một cách chính xác. Khi vẽ, bạn sẽ nhúng đầu bút vào sáp ong nóng, cảm nhận độ dẻo và độ lỏng của sáp trước khi bắt đầu.

Khi bạn bắt đầu vẽ lên vải, bút vẽ được nhúng vào sáp ong nóng sẽ để lại những đường nét rõ ràng trên nền vải lanh. Bạn cần vẽ nhanh và chính xác để sáp không khô quá nhanh, đồng thời giữ cho bút luôn sạch để không bị tắc. Mỗi đường vẽ phải đều và liên tục, giúp tạo ra những hoa văn sắc nét và đẹp mắt.

Đôi tay nhuốm chàm tạo nên di sản (nguồn: Tạp chí Heritage)

Sau khi hoàn thành các nét vẽ, tấm vải sẽ được mang đi nhuộm chàm, một công đoạn không kém phần thú vị. Chàm được chế biến từ lá cây chàm và các nguyên liệu tự nhiên, tạo ra màu sắc đậm, bền đẹp. Sau khi nhuộm, vải sẽ được phơi khô dưới ánh nắng mặt trời, tạo nên những hoa văn trắng nổi bật trên nền vải chàm xanh đậm.

Trải nghiệm vẽ sáp ong là một cách tuyệt vời để bạn hiểu rõ hơn về nghệ thuật thủ công truyền thống cũng như gắn kết với văn hóa, con người nơi đây. Từ việc chọn nguyên liệu, vẽ từng hoa văn cho đến công đoạn nhuộm và hoàn thiện sản phẩm, bạn sẽ cảm nhận được sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và tình yêu đối với nghề thủ công của người dân Tây Bắc. Tấm vải bạn tạo ra chắc chắn sẽ là món quà lưu niệm vô giá gắn liền với những khoảnh khắc tuyệt vời trong hành trình du lịch Tây Bắc.

Những nơi có thể khám phá và trải nghiệm vẽ sáp ong cùng người Mông

Nếu bạn muốn thực sự hòa mình vào đời sống văn hóa của người Mông và tự tay thử sức với nghệ thuật vẽ sáp ong, dưới đây là những địa điểm lý tưởng nhất để bạn bắt đầu hành trình ấy. Mỗi nơi không chỉ mang đến cơ hội trải nghiệm mà còn mở ra không gian đậm đà bản sắc núi rừng Tây Bắc.

Xã Pà Cò – Ngôi làng còn giữ trọn hồn nghề vẽ sáp ong

Pà Cò là xã vùng cao nằm giáp ranh giữa Mai Châu (Hòa Bình) và Mộc Châu (Sơn La). Đây là một trong số ít nơi còn lưu giữ làng nghề truyền thống vẽ sáp ong của người Mông trắng. Những nghệ nhân nổi bật như bà Sùng Y Dìa hay chị Mùi Y Gánh là những người đang gìn giữ tinh hoa nghề vẽ. 

Pà Cò là một trong số ít nơi còn lưu giữ làng nghề truyền thống vẽ sáp ong của người Mông (nguồn: TTXVN)

Nếu đến đây vào ngày chủ nhật, bạn còn có thể kết hợp thăm chợ phiên Pà Cò – nơi bày bán nhiều sản phẩm thổ cẩm vẽ sáp ong đặc sắc. Không chỉ là nơi để ngắm nhìn và mua sắm, chợ phiên còn là nơi bạn được chứng kiến cách người Mông trân trọng từng tấm vải như một phần của bản sắc dân tộc.

Pà Cò nằm không quá xa khu nghỉ dưỡng Mai Chau Hideaway Lake Resort, nên rất thuận tiện cho du khách kết hợp tham quan trong chuyến đi. Từ resort, bạn cần tốn ít thời gian di chuyển để đến Pà Cò trải nghiệm vẽ sáp ong cùng các nghệ nhân Mông. Vị trí lý tưởng, cùng chất lượng dịch vụ cao cấp tại resort sẽ mang đến cho bạn một hành trình vừa khám phá và kết nối văn hóa địa phương trọn vẹn và thư giãn. 

Xem thêm: Khám phá các điểm du lịch hấp dẫn tại xã Pà Cò, huyện Mai Châu

Bản Tả Van – Sapa 

Bản Tả Van ở Sapa là nơi cộng đồng người Mông vẫn đang âm thầm giữ gìn nghệ thuật vẽ sáp ong trong nhịp sống hiện đại. Một số homestay và hộ gia đình tại đây mở cửa đón khách du lịch muốn tìm hiểu và thực hành quy trình vẽ – nhuộm – hoàn thiện vải lanh. 

Đây là hoạt động cực kỳ thú vị để bạn kết hợp với các chuyến trekking qua những thửa ruộng bậc thang và bản làng miền núi. Trong không gian bình yên, bạn sẽ cảm nhận được sự tinh tế trong từng nét hoa văn, cũng như tình cảm mà người dân nơi đây dành cho từng đường kim mũi chỉ trên nền vải nhuộm chàm.

Xem thêm: Khám phá lễ hội Gầu Tào - Bản sắc văn hóa độc đáo của người Mông

Trải nghiệm vẽ sáp ong giúp bạn hiểu rõ hơn sự khéo léo và tỉ mỉ của người Mông trong từng nét vẽ. Đây còn là cách để bạn cảm nhận sâu sắc văn hóa được truyền qua nhiều thế hệ. Tự tay tạo ra một sản phẩm do chính mình làm ra sẽ mang lại cảm giác đặc biệt, khác hẳn với những món quà lưu niệm thông thường. Nếu có dịp đến Tây Bắc, đừng quên thử học cách vẽ sáp ong của người Mông nhé!