Khám phá câu hát Páo dung của người Dao khiến du khách say mê

Khi đến với các bản làng vùng cao Tây Bắc, nhiều du khách không khỏi ấn tượng bởi những giai điệu ngân vang mộc mạc mà sâu lắng – đó chính là hát Páo dung của người Dao. Đây là cách người Dao kể lại lịch sử, truyền lại đạo lý và thể hiện tâm hồn dân tộc mình qua lời ca tiếng hát. 

Páo dung là gì mà hấp dẫn du khách đến vậy?

Nếu bạn từng có ghé thăm một bản làng người Dao, hẳn sẽ không quên được những giai điệu Páo dung ngân vang giữa sương sớm hay vang vọng bên bếp lửa chiều. Páo dung là một hình thức hát dân ca truyền thống đặc sắc của người Dao. Đây không chỉ mang tính nghệ thuật mà còn gắn chặt với đời sống tâm linh, tình cảm và phong tục tập quán của họ.

Mỗi câu hát là một mảnh ghép của cuộc sống, khi là lời yêu thương dịu dàng giữa đôi lứa, khi là lời cầu nguyện linh thiêng gửi tới tổ tiên, lúc lại là tiếng lòng trăn trở giữa chốn núi rừng. Giai điệu của Páo dung vừa có nét u hoài, sâu lắng, vừa rộn ràng, dồn dập tùy theo hoàn cảnh, tạo nên một bức tranh âm thanh đa sắc.

Điệu hát Páo dung của người Dao vang lên giữa núi rừng hùng vĩ (nguồn: Du lịch Tây Bắc)

Điều khiến du khách đặc biệt yêu thích Páo dung chính là cách thể hiện độc đáo của nó. Người hát không chỉ dùng giọng hát, mà còn kết hợp biểu cảm khuôn mặt, tay chân, ánh mắt – giống như đang kể chuyện bằng cả cơ thể và tâm hồn. Đặc biệt, nhiều làn điệu Páo dung còn có thể hát đối, hát theo nhóm, tạo không khí giao lưu rất sống động trong các sự kiện du lịch cộng đồng.

Ngày nay, Páo dung đã trở thành điểm nhấn văn hóa không thể thiếu, khiến hành trình của du khách không chỉ là chuyến đi, mà là một cuộc gặp gỡ sâu sắc với bản sắc văn hóa vùng cao.

Read more: Khám phá lễ hội của người Dao – Nét đẹp văn hóa tâm linh đặc sắc vùng cao

Các loại hình Páo dung bạn nên biết khi đi du lịch

Không phải ngẫu nhiên mà Páo dung lại khiến nhiều du khách say mê đến vậy. Bởi lẽ, đây không chỉ là một làn điệu dân ca, mà còn là tiếng lòng của người Dao. Để hiểu trọn vẹn vẻ đẹp của Páo dung, bạn không thể chỉ nghe một lần. Bởi loại hình dân ca này có nhiều cách thể hiện khác nhau, tùy theo hoàn cảnh và ý nghĩa.

Páo dung sinh hoạt 

Nếu bạn từng ghé đến bản làng người Dao, chắc hẳn sẽ không quên được những câu hát Páo dung sinh hoạt mộc mạc mà thấm đẫm tình cảm. Đây là loại hình Páo dung gần gũi nhất, gắn với những khoảnh khắc thường nhật như lúc ru con, chơi đùa, hay khi các chàng trai cô gái tỏ tình qua lời ca đối đáp.

Vào mùa lễ hội xuân, bạn có thể bắt gặp cảnh các đôi trai gái hát giao duyên trong tiếng vỗ tay và ánh nhìn tinh nghịch. Họ không chỉ hát để vui, mà còn để tìm bạn đời, để kể về nỗi lòng chưa nói thành lời. Páo dung lúc ấy vừa bay bổng vừa nồng nàn như chính cảnh sắc vùng cao mùa xuân rực rỡ.

Páo dung trong sinh hoạt (nguồn: huyện Sơn Động - Bắc Giang)

Những bà mẹ Dao cũng ru con bằng những điệu Páo dung nhẹ nhàng, ngân nga. Du khách nghe qua tưởng như tiếng gió, nhưng càng lắng nghe lại càng cảm nhận được tình yêu thương dịu dàng trong từng giai điệu. Và nếu một lần đi qua chợ phiên mà nghe thấy một cụ già lặng lẽ cất lên tiếng hát than, đó có thể là những tâm tình sâu kín, gửi gắm qua từng hơi thở của núi rừng.

Páo dung lễ nghi

Páo dung lễ nghi không phải để hát cho vui. Đây là những bài hát mang tính thiêng liêng, dùng để kết nối giữa con người và thần linh, giữa người sống và tổ tiên. Loại hình này chỉ được cất lên trong những dịp trọng đại như lễ cấp sắc, lễ cưới, lễ tang, lễ cúng tổ tiên hay lễ tạ ơn đầu năm.

Lễ cấp sắc là nghi thức đánh dấu sự trưởng thành của nam giới người Dao. Du khách khi chứng kiến thường bị cuốn hút bởi trang phục rực rỡ và không khí trang nghiêm của lễ hội. Lúc ấy, Páo dung vang lên không chỉ để làm đẹp thêm nghi lễ. Nó còn là lời dạy về đạo làm người, nhắc nhớ gốc gác, và là lời khấn xin Bàn Vương ban phước lành. Người hát thường là thầy cúng hoặc bậc cao niên, thuộc làu những bài dài với nhiều tầng ý nghĩa. Có bài kéo dài đến hàng giờ đồng hồ.

Páo dung lễ nghi (nguồn: VOV2)

Trong lễ cưới, Páo dung cất lên như lời chúc phúc gửi tới cô dâu chú rể. Mỗi câu hát nhẹ nhàng như thủ thỉ, gửi gắm bài học về sự thủy chung, đồng lòng và sẻ chia. Ngược lại, trong tang lễ, giai điệu trở nên chậm rãi, u buồn. Đó là những âm thanh tiễn biệt, dẫn dắt linh hồn người đã khuất về với tổ tiên một cách nhẹ nhàng, đầy kính trọng.

Một điều đặc biệt là các bài hát Páo dung lễ nghi thường được chép lại bằng chữ Nôm Dao. Những quyển sách cổ này được gìn giữ như báu vật, truyền từ đời này sang đời khác trong các gia đình hoặc các dòng họ có truyền thống làm thầy cúng. Một số bài hát không được ghi chép mà chỉ truyền miệng. Người học phải nhớ từng câu từng chữ, và chỉ được phép hát đúng dịp lễ quy định.

Páo dung lao động 

Khác với sự trang trọng của các lễ nghi, Páo dung trong lao động lại nhẹ nhàng, vui tươi và đầy sinh khí. Đây là những giai điệu vang lên giữa ruộng nương, rẫy ngô, vườn chè – nơi mà người Dao vừa làm vừa hát, để xua tan mệt nhọc và gắn kết mọi người lại với nhau.

Bạn có thể nghe thấy Páo dung lao động khi cùng người Dao đi trồng lúa, hái rau rừng hay cho trâu ăn. Họ không hát một cách cầu kỳ, mà hát như trò chuyện, như tâm tình. Mỗi câu hát giống như tiếng cười xen giữa giọt mồ hôi, khiến công việc dường như nhẹ hơn, vui hơn.

Người Dao cũng cất lên những câu hát Páo dung khi đi làm nương rẫy (nguồn: VOV)

Âm điệu Páo dung lao động thường đơn giản, dễ bắt nhịp. Nếu bạn là du khách yêu thích trải nghiệm, hãy thử một ngày trở thành người Dao. Khi cùng họ cuốc đất, làm nương, rồi bất chợt ngân nga câu hát Páo dung giữa thiên nhiên hoang sơ, bạn sẽ thấy mình như đang thực sự sống một cuộc đời khác, bình dị và tươi mới.

Trải nghiệm du lịch cùng Páo dung – nên thử gì?

Với khách du lịch yêu thích tìm hiểu văn hóa bản địa, được nghe, được hát, và thậm chí mang một phần Páo dung về làm kỷ niệm là những điều không thể bỏ lỡ. Từ những buổi biểu diễn giữa bản làng cho đến các lớp học dân ca đầy cảm xúc, mỗi hoạt động liên quan đến Páo dung đều mở ra một cánh cửa dẫn vào thế giới tinh thần sâu sắc của người Dao.

Nghe Páo dung trực tiếp

Giữa vùng núi non Tây Bắc hùng vĩ, những làn điệu Páo dung ngân nga từ các bản làng người Dao trở thành một phần linh hồn không thể thiếu của miền đất này. Với du khách, được nghe Páo dung ngay tại nơi nó được gìn giữ là một trải nghiệm vừa chân thực, vừa đầy xúc cảm.

Câu hát Páo dung được người Dao tự hào giới thiệu đến các du khách tứ phương (nguồn: Báo Bắc Giang)

Nếu muốn nghe những câu hát Páo dung của người Dao, hãy đến ngay Mai Châu – nơi có cộng đồng người Dao sinh sống lâu đời qua nhiều thế hệ. Tại đây, bạn không chỉ được tận tai thưởng thức những làn điệu dân ca độc đáo, mà còn có thể hòa mình vào không gian văn hóa bản địa đặc sắc giữa núi rừng yên bình.

Để chuyến đi thêm trọn vẹn, bạn có thể chọn nghỉ ngơi tại Mai Chau Hideaway Lake Resort. Tại những buổi sinh hoạt cộng đồng ở Mai Châu, nơi những người phụ nữ Dao mặc váy thêu rực rỡ, vừa múa tay áo vừa cất tiếng hát. Tiếng Páo dung vang lên như lời kể cổ tích giữa đời thực, khiến người nghe như lặng đi trong khoảnh khắc.

Mai Chau Hideaway Lake Resort

Ngoài Mai Châu, Bắc Hà (Lào Cai) cũng là điểm đến nổi bật gắn với các hoạt động bảo tồn và trình diễn dân ca Dao. Vào dịp hội Gầu Tào đầu năm, hay những ngày lễ truyền thống, du khách sẽ được chứng kiến những màn hát Páo dung sôi nổi, vừa mộc mạc lại vừa đầy nội lực. Các nghệ nhân lớn tuổi đứng hát đối đáp với lớp trẻ, tạo nên không khí truyền dạy ấm cúng ngay giữa sân bản.

Còn ở Tả Phìn (Sapa), người Dao đỏ từ lâu đã nổi tiếng với nghệ thuật hát Páo dung lễ nghi. Nếu đến vào đúng mùa lễ cấp sắc hay lễ mừng nhà mới, bạn có thể cảm nhận rõ chất thiêng trong từng câu hát. Những lời ca cất lên giữa không gian trầm mặc, khói hương quyện gió núi, khiến tâm hồn người nghe như được thanh lọc và lắng lại.

Dù ở Mai Châu, Bắc Hà hay Tả Phìn, điểm chung dễ nhận thấy là sự đón tiếp chân thành của người dân. Bạn không chỉ được nghe Páo dung mà còn được sống trong không gian đậm chất văn hóa, nơi từng nụ cười, ánh mắt đều thân thiện như lời mời gọi du khách trở lại lần nữa.

Học hát Páo dung

Nếu chỉ nghe là chưa đủ, thì thử học hát Páo dung là cách để bạn cảm văn hóa Dao một cách sâu sắc hơn. Nhiều bản làng tại Mai Châu, Tả Phìn hay Hoàng Su Phì hiện có các nhóm văn nghệ và homestay tổ chức lớp dạy hát dân ca Dao cho khách du lịch. Không cần kỹ năng đặc biệt, chỉ cần bạn yêu thích và sẵn sàng mở lòng với một nền văn hóa mới.

Người Dao luôn sẵn sàng chỉ cho bạn cách hát Páo dung đúng chuẩn (nguồn: Chợ đồn Bắc Kạn)

Khi học hát, bạn sẽ được hướng dẫn cách ngân nga đúng nhịp, cách luyến láy đặc trưng của người Dao, và thậm chí là học từng lời hát cổ bằng tiếng Dao. Cảm giác hát được một đoạn Páo dung bằng ngôn ngữ của người bản địa là trải nghiệm khiến nhiều du khách cảm thấy hứng thú. 

Read more: Khám phá văn hóa Tây Bắc qua đám cưới người Dao đậm đà bản sắc

Mua quà lưu niệm gắn với Páo dung

Khi rời bản làng, bạn hoàn toàn có thể mang theo một phần Páo dung cùng mình qua những món quà mang đậm dấu ấn văn hóa Dao. Nhiều nghệ nhân đã sáng tạo ra các sản phẩm như túi thổ cẩm, móc khóa, tranh thêu… có in lời Páo dung hoặc họa tiết trang phục người hát. Mỗi món đồ như một mảnh ghép nhỏ chứa đựng hồn cốt văn hóa.

Một số nơi còn bán đĩa CD, USB hoặc file ghi âm các bài hát Páo dung do chính người bản địa thể hiện. Những âm thanh mộc mạc ấy, khi vang lên giữa cuộc sống hối hả nơi thành phố, có thể khiến bạn bất giác mỉm cười, như thể bản làng xưa vẫn đâu đó trong tim.

Hát Páo dung của người Dao là một phần tinh túy của di sản văn hóa Tây Bắc, vừa mang tính nghệ thuật, vừa chứa đựng giá trị tâm linh và cộng đồng sâu sắc. Dù bạn đến Mai Châu, Bắc Hà hay Tả Phìn, chỉ cần một lần được nghe Páo dung cất lên giữa núi rừng, chắc chắn bạn sẽ cảm nhận được sự bình yên, mộc mạc và đầy thi vị trong tâm hồn người Dao – và trong chính chuyến đi của mình.