Lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường không chỉ là nghi lễ tín ngưỡng quan trọng, đánh dấu mùa xuân mới và cầu mong mưa thuận gió hòa, mà còn là bức tranh sống động về văn hóa Mường. Với tiếng chiêng vang vọng, trò chơi dân gian sôi động, cuộc thi văn hóa đặc sắc và không gian trưng bày sản vật địa phương, lễ hội đã trở thành điểm hẹn không thể bỏ lỡ mỗi dịp đầu năm.
Giới thiệu về lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường
Lễ hội Khai hạ là một trong những lễ hội quan trọng nhất của người Mường ở Hòa Bình, gắn liền với nền sản xuất nông nghiệp lúa nước và mang dấu ấn sâu đậm của nền văn minh Việt cổ. Đây không chỉ là một hoạt động văn hóa – tín ngưỡng đặc trưng mà còn là dịp để đồng bào Mường bày tỏ lòng thành kính với các vị thần linh, tưởng nhớ công lao của những bậc tiền nhân đã khai hoang, lập mường. Lễ hội còn mang ý nghĩa cầu mong vạn vật sinh sôi, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người dân trong năm mới.
Giới thiệu về lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường (Nguồn: Du lịch Tây Bắc)
Tùy từng vùng Mường, lễ hội Khai hạ có sự khác biệt về thời gian tổ chức và nghi thức thực hiện. Các địa điểm diễn ra lễ hội đều gắn liền với truyền thuyết, tín ngưỡng của cộng đồng, tạo nên sự linh thiêng và bản sắc riêng. Đây là một sự kiện có quy mô lớn, với sự tham gia của nhiều thành phần trong cộng đồng. Vì vậy, công tác tổ chức được chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ cuối năm âm lịch, đảm bảo lễ hội diễn ra một cách trang trọng, suôn sẻ, vừa giữ gìn giá trị truyền thống vừa tạo sức hút đối với du khách và thế hệ trẻ.
Thời gian, địa điểm và quy mô lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường 2025
Lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường năm 2025 diễn ra trong hai ngày, từ mùng 4 đến mùng 5 tháng 2 dương lịch, tức mùng 7 và mùng 8 tháng Giêng năm Ất Tỵ. Địa điểm tổ chức là sân vận động xã Phong Phú, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình, nơi được biết đến là vùng đất thiêng, gắn liền với lịch sử của Quốc Mẫu Hoàng Bà và Tam vị Tản Viên Sơn Thánh.
Lễ hội năm nay tiếp tục được tổ chức với quy mô cấp tỉnh, thu hút sự tham gia của đông đảo đồng bào dân tộc Mường từ bốn vùng Mường lớn (Bi, Vang, Thàng, Động), cùng du khách trong và ngoài tỉnh. Lễ hội có sự tham gia của các đồng chí lãnh đạo cấp tỉnh, huyện cùng hàng nghìn người dân và du khách. Với sự kết hợp giữa phần lễ trang trọng và phần hội sôi động, lễ hội đã mang đến những trải nghiệm đặc sắc, góp phần tôn vinh và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Mường.
Phần lễ - Nghi thức tâm linh cầu mong bình an
Phần lễ của Lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường mang đậm yếu tố tâm linh, thể hiện lòng thành kính của người Mường đối với các vị thần linh, tổ tiên và những bậc tiền nhân có công khai phá, lập mường. Đây là nghi thức không thể thiếu trong lễ hội, nhằm cầu mong một năm mới bình an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Nghi thức dâng hương tại miếu thờ xóm Lũy Ải
Lễ hội mở đầu với nghi thức dâng hương tại miếu thờ xóm Lũy Ải, xã Phong Phú, huyện Tân Lạc. Đây là nơi linh thiêng gắn liền với truyền thuyết về Quốc Mẫu Hoàng Bà và Tam vị Tản Viên Sơn Thánh, những vị thần bảo hộ cuộc sống của người Mường. Trong không khí trang nghiêm, các bậc cao niên, chức sắc địa phương cùng đại diện chính quyền thực hiện lễ dâng hương, kính cáo thần linh, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong cho xóm làng bình yên, người dân mạnh khỏe, mùa màng tươi tốt.
Lễ rước kiệu Quốc Mẫu Hoàng Bà
Lễ rước kiệu Quốc Mẫu Hoàng Bà (Nguồn: Báo Lao Động)
Sau lễ dâng hương, cộng đồng người Mường tổ chức lễ rước kiệu Quốc Mẫu Hoàng Bà quanh khu vực diễn ra lễ hội. Kiệu rước được trang trí công phu, mang theo các lễ vật dâng cúng, cùng đoàn người mặc trang phục truyền thống, tạo nên một khung cảnh uy nghiêm, linh thiêng. Tiếng chiêng Mường vang vọng trong suốt quá trình rước kiệu, thể hiện sự tôn kính và lòng thành của người dân đối với vị thần đã che chở cho mảnh đất Mường từ bao đời nay.
Nghi thức xuống đồng – Mở đầu một năm mới thuận lợi
Sau phần rước kiệu, nghi thức xuống đồng được tiến hành, mang ý nghĩa đánh dấu sự khởi đầu của một vụ mùa mới. Các bậc cao niên, già làng thực hiện nghi lễ cày ruộng tượng trưng, gieo những hạt giống đầu tiên xuống đất, gửi gắm niềm tin về một năm mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, cuộc sống no đủ. Đây là một trong những nghi thức quan trọng nhất của lễ hội, thể hiện tinh thần gắn bó chặt chẽ giữa con người và thiên nhiên trong nền văn hóa nông nghiệp lúa nước.
Phần lễ không chỉ mang giá trị tâm linh sâu sắc mà còn giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về truyền thống, tín ngưỡng và lòng thành kính của người Mường đối với tổ tiên và thiên nhiên.
Xem thêm: Trải nghiệm văn hóa độc đáo tại chợ đêm Pà Cò
Phần hội - Sắc màu văn hóa và những hoạt động sôi nổi
Sau phần lễ trang nghiêm mang đậm yếu tố tâm linh, phần hội của Lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường 2025 mở ra với không khí rộn ràng, tưng bừng, phản ánh sinh động nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Mường. Đây là dịp để đồng bào Mường cũng như du khách được hòa mình vào những màn trình diễn đặc sắc, những trò chơi dân gian sôi động và các hoạt động trưng bày mang đậm dấu ấn bản địa.
Mãn nhãn với màn trình diễn 600 nghệ nhân đánh chiêng
Điểm nhấn ấn tượng nhất trong phần hội chính là màn trình diễn chiêng Mường với sự tham gia của 600 nghệ nhân. Tiếng chiêng vang vọng, lúc trầm lúc bổng, tạo nên một bản hòa âm giàu cảm xúc, tái hiện vẻ đẹp của văn hóa Mường. Nghệ thuật chiêng Mường không chỉ đơn thuần là một hình thức biểu diễn mà còn mang ý nghĩa kết nối cộng đồng, truyền tải thông điệp thiêng liêng về vũ trụ, đất trời và đời sống con người. Màn trình diễn không chỉ thu hút sự quan tâm của người dân địa phương mà còn để lại ấn tượng mạnh mẽ với du khách trong và ngoài tỉnh.
Sôi động với loạt trò chơi dân gian truyền thống
Lệ hội Khai Hạ sôi động với loạt trò chơi dân gian truyền thống (Nguồn: UBND tỉnh Hòa Bình)
Không khí lễ hội càng trở nên náo nhiệt hơn với những trò chơi dân gian đặc sắc của người Mường. Các hoạt động như bắn nỏ, kéo co, đẩy gậy, ném còn không chỉ tạo ra sân chơi vui nhộn mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, sức mạnh tập thể và sự khéo léo của người tham gia.
- Bắn nỏ: Một trò chơi thể hiện tài thiện xạ của người Mường, từng gắn liền với cuộc sống săn bắn, bảo vệ bản làng. Người chơi phải có sự tập trung cao độ và kỹ năng điều chỉnh lực bắn sao cho mũi tên trúng đích.
- Kéo co, đẩy gậy: Những trò chơi đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng và sức mạnh của tập thể, mang đến không khí vô cùng sôi động và những tràng cổ vũ hào hứng từ khán giả.
- Ném còn: Một trò chơi truyền thống mang ý nghĩa cầu may, thể hiện khát vọng vươn tới những điều tốt đẹp trong năm mới.
Những trò chơi này không chỉ giúp người tham gia cảm nhận niềm vui ngày hội mà còn góp phần gìn giữ nét văn hóa sinh hoạt cộng đồng của người Mường từ bao đời nay.
Cuộc thi văn hóa dân tộc – Nét đẹp từ trang phục đến ẩm thực
Ở lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường có nhiều cuộc thi văn hóa dân tộc (Nguồn: Báo Dân tộc và Phát triển)
Bên cạnh các hoạt động vui chơi, lễ hội còn tổ chức cuộc thi văn hóa dân tộc, nơi tôn vinh vẻ đẹp của trang phục, ẩm thực và nghề thủ công truyền thống của người Mường.
- Thi trình diễn trang phục dân tộc: Những bộ váy Mường duyên dáng, họa tiết tinh xảo, kết hợp với những phụ kiện truyền thống như khăn piêu, xà tích, tạo nên hình ảnh những thiếu nữ Mường duyên dáng, đằm thắm. Đây là dịp để tôn vinh tay nghề dệt thổ cẩm cũng như gu thẩm mỹ tinh tế của người Mường trong từng đường nét hoa văn.
- Thi ẩm thực Mường: Du khách sẽ có cơ hội thưởng thức những món ăn mang đậm hương vị núi rừng như cơm lam, thịt lợn mán nướng, cá suối nướng, rượu cần, tất cả đều được chế biến theo phương pháp truyền thống, giữ trọn tinh hoa ẩm thực Mường.
Ngoài ra, tại lễ hội còn có các hoạt động đan lát, dệt thổ cẩm, chế tác đồ thủ công mỹ nghệ, cho phép du khách tận mắt chứng kiến sự khéo léo của những nghệ nhân Mường, từ đó thêm trân trọng và yêu mến văn hóa của dân tộc này.
Không gian trưng bày sản phẩm OCOP và nông sản địa phương
Lễ hội năm nay còn có nhiều gian trưng bày với các sản phẩm OCOP (mỗi xã một sản phẩm) và nông sản đặc trưng của Hòa Bình. Đây không chỉ là dịp để người dân địa phương giới thiệu những sản phẩm tiêu biểu như gạo nếp nương, mật ong rừng, rượu cần, chè Shan tuyết, thổ cẩm mà còn là cơ hội để quảng bá tiềm năng du lịch, văn hóa và kinh tế của tỉnh Hòa Bình.
Không gian trưng bày được thiết kế mô phỏng theo kiến trúc nhà sàn truyền thống, giúp du khách có những trải nghiệm chân thực nhất về đời sống sinh hoạt của người Mường. Tại đây, du khách có thể mua sắm đặc sản địa phương, thưởng thức những món ăn truyền thống và tìm hiểu thêm về văn hóa sản xuất, sinh hoạt của người Mường.
Phần hội của Lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường 2025 không chỉ mang đến những hoạt động vui tươi, sôi động mà còn là dịp để bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của người Mường. Từ âm hưởng hùng tráng của chiêng Mường, sự náo nhiệt của trò chơi dân gian, đến sự tinh tế trong trang phục, ẩm thực và thủ công truyền thống, tất cả tạo nên một lễ hội giàu bản sắc, hấp dẫn du khách thập phương.
Lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường 2025 đã khép lại trong không khí rộn ràng, để lại dư âm sâu lắng trong lòng người tham dự. Không chỉ là một sự kiện văn hóa đặc sắc, lễ hội còn khẳng định giá trị của di sản Mường – từ những nghi lễ linh thiêng, tiếng chiêng vang vọng núi rừng, đến những trò chơi dân gian sôi động và không gian trưng bày sản vật địa phương. Tất cả đã tạo nên một bức tranh đầy màu sắc về văn hóa Mường, giúp gìn giữ và lan tỏa bản sắc độc đáo của cộng đồng này đến với du khách thập phương.
Xem thêm: Khám phá 3+ lịch trình tour Mai Châu Pù Luông dành cho những tín đồ du lịch
Nếu bạn chưa có cơ hội tham dự lễ hội năm nay, hãy lên kế hoạch để ghé thăm vào mùa lễ hội năm sau, nơi bạn có thể hòa mình vào không gian văn hóa đậm đà bản sắc và khám phá vẻ đẹp thiên nhiên của Hòa Bình. Và nếu đang tìm một điểm dừng chân lý tưởng khi đến Hòa Bình, Mai Châu Hideaway Lake Resort sẽ là lựa chọn hoàn hảo. Với không gian yên bình bên hồ Hòa Bình, kiến trúc nhà sàn truyền thống cùng những trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên và văn hóa bản địa, đây chắc chắn sẽ là nơi giúp bạn tận hưởng một kỳ nghỉ trọn vẹn sau những ngày hội tưng bừng.