Người Mường sống ở đâu? Khám phá bản sắc văn hóa Mường giữa núi rừng Mai Châu

Giữa 54 dân tộc anh em, người Mường luôn để lại dấu ấn sâu đậm nhờ bản sắc văn hóa đậm đà và lối sống gần gũi núi rừng. Không chỉ đơn thuần là một tộc người, họ còn là hiện thân của ký ức núi non Tây Bắc, nơi mỗi bản làng, mái sàn, tiếng cồng chiêng đều chất chứa câu chuyện riêng. Vậy người Mường sống ở đâu, ở những miền đất nào lưu giữ trọn vẹn vẻ đẹp nguyên sơ ấy?

Dân tộc Mường và những điều mà bạn có thể chưa biết

Trong 54 dân tộc Việt Nam, người Mường từ lâu đã được biết đến như một cộng đồng gần gũi với núi rừng, ruộng bậc thang, cồng chiêng và những mái nhà sàn thanh thoát. Là dân tộc đông thứ ba cả nước, chỉ sau người Kinh và Tày, người Mường được coi là hậu duệ trực tiếp của cư dân Văn hóa Hòa Bình nổi tiếng. Thế nhưng, đằng sau những nét quen thuộc ấy, người Mường còn ẩn chứa nhiều câu chuyện thú vị mà không phải ai cũng biết.

Dân tộc Mường (nguồn: Báo Nhân Dân)

Ít ai để ý rằng, ngôn ngữ Mường thực chất rất gần với tiếng Việt cổ. Trong những bài mo, bài hát ru, người Mường vẫn lưu giữ nhiều từ ngữ, cách phát âm “mẹ đẻ” của tiếng Việt xưa, khiến các nhà nghiên cứu gọi đây là “tấm gương soi cội nguồn”. Người Mường cũng có hệ thống sử thi dân gian đồ sộ mang tên Mo Mường - bộ “bách khoa thư” của đồng bào, ghi lại đầy đủ lịch sử bản làng, tục lệ, quan niệm về con người và vũ trụ.

Điểm đặc biệt khác là cách người Mường tổ chức không gian sống. Nhà sàn Mường không đơn giản chỉ là nơi trú ngụ mà còn phải tuân thủ phong thủy. Nhà sàn phải có lưng tựa núi, mặt hướng suối, xung quanh thoáng đãng nhưng không trống trải, để đón dòng khí tốt và tránh tà ma. Có bản Mường lại dựng nhà quây vòng tròn quanh một cây thiêng cổ thụ, biểu tượng cho sự gắn kết cộng đồng.

Người Mường cũng tự phân chia mình thành hai nhóm. Mường đồng, sống ở đồng bằng thung lũng, làm lúa nước, giao thương buôn bán. Và Mường rừng, định cư sâu trong núi, sống gần gũi rừng già, bảo thủ hơn và lưu giữ nhiều tập tục cổ xưa. 

Ngoài các vùng quen thuộc như Hòa Bình, Thanh Hóa, Phú Thọ, cộng đồng Mường còn lập ra những “bản Mường mới” tận Tây Nguyên. Trong các đợt di dân kinh tế, hàng trăm hộ Mường đã mang theo những đặc trưng của dân tộc mình đến rừng thông Lâm Đồng, tiếp tục gìn giữ phong tục ngay trên vùng đất mới.

Người Mường sống ở đâu? 

Nhưng cụ thể, người Mường sống ở đâu? Hãy cùng khám phá bản đồ cư trú của họ.

Tập trung chính ở tỉnh Hòa Bình

Không ngẫu nhiên mà Hòa Bình được gọi là “thủ phủ” của người Mường. Đây là nơi tập trung đông đảo người Mường nhất cả nước, chiếm hơn 60% dân số toàn tỉnh, với khoảng 700.000 người. Bốn mường lớn nổi tiếng, được gọi là “Tứ Mường” – gồm Mường Bi, Mường Vang, Mường Thàng, Mường Động – chính là những cái nôi văn hóa của người Mường. 

Mỗi mường có những tập tục, giọng nói và lễ hội mang dấu ấn riêng, tạo nên bức tranh đa dạng của cộng đồng nơi đây. Các huyện Lạc Thủy, Cao Phong, Kim Bôi, Mai Châu… đều là những vùng đất Mường nổi bật, trải dài khắp thung lũng và triền núi.

Người Mường tập trung nhiều ở Hòa Bình

Nằm giữa những dãy núi trùng điệp, Mai Châu hiện ra như một bức tranh hữu tình, có thung lũng rộng lớn cùng những bản làng mộc mạc. Người Mường nơi đây vẫn gìn giữ trọn vẹn nếp sống truyền thống: từ cách dựng nhà sàn đến những phong tục tín ngưỡng độc đáo. Mai Châu không chỉ là nơi để khám phá cảnh đẹp, mà còn là nơi để bạn gặp gỡ những con người Mường hiền hòa, mến khách.

Và để chuyến khám phá người Mường ở Mai Châu thêm trọn vẹn, đừng quên chọn một chốn dừng vừa giúp bạn nghỉ ngơi, vừa cảm nhận rõ hơi thở văn hóa Mường. Mai Chau Hideaway Lake Resort chính là nơi như thế. Tọa lạc bên hồ Hòa Bình thơ mộng, khu resort mang dáng dấp nhà sàn Mường truyền thống, kết hợp tinh tế với tiện nghi hiện đại. Tại đây, bạn có thể đắm mình trong bể bơi vô cực hướng hồ, thưởng thức đặc sản Mường và chiêm ngưỡng bình minh rạng rỡ trên mặt hồ phẳng lặng.

Xem thêm: Trải nghiệm văn hóa độc đáo trong những ngôi nhà sàn người Mường ở Hòa Bình

Các tỉnh lân cận vùng Tây Bắc – Bắc Trung Bộ

Ngoài ra, người Mường còn hiện diện mạnh mẽ ở nhiều tỉnh lân cận, tạo nên một vành đai văn hóa kéo dài khắp miền núi Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Thanh Hóa là vùng đất được mệnh danh là “Mường lớn thứ hai” sau Hòa Bình, nơi những cộng đồng Mường tập trung đông đảo ở các huyện miền núi. 

Phú Thọ cũng là một điểm dừng chân quan trọng trên bản đồ văn hóa Mường. Các huyện Thanh Sơn, Tân Sơn, Yên Lập không chỉ là nơi cư trú của người Mường mà còn là cái nôi lưu giữ nhiều nghi lễ cổ truyền đặc sắc. 

Sơn La cũng là một địa điểm có nhiều người Mường sinh sống (nguồn: Xanh SM)

Ở Sơn La, người Mường dù không đông nhưng vẫn hiện diện rải rác ở những bản nhỏ ven núi, nhất là khu vực giáp ranh với Hòa Bình gần Mộc Châu. Còn ở Ninh Bình, họ tập trung ở các huyện Nho Quan, Gia Viễn, nơi nghề dệt thổ cẩm và những lễ hội gắn liền với tín ngưỡng bản địa vẫn được gìn giữ.

Dù ở đâu, người Mường vẫn luôn chọn những vùng đất gần gũi thiên nhiên, nơi có núi rừng để che chở, có sông suối để bồi đắp phù sa. Đó không chỉ là lựa chọn mưu sinh mà còn là cách họ giữ gìn mối giao hòa với Mẹ Rừng, Mẹ Nước theo tín ngưỡng truyền đời. 

Đến tận hôm nay, bước chân đến bất kỳ bản Mường nào, bạn vẫn sẽ cảm nhận được niềm tự hào sâu sắc và tình yêu núi rừng luôn chảy trong huyết quản của những con người bình dị ấy. Chính điều đó đã khiến mỗi bản Mường, dù là xưa cũ hay mới hình thành, đều mang một nét văn hóa riêng biệt, cuốn hút, đáng để tìm về và khám phá.

Những bản làng người Mường tiêu biểu đáng khám phá tại Mai Châu

Giữa núi rừng Hòa Bình, Mai Châu nổi bật lên như một viên ngọc quý, nơi lưu giữ trọn vẹn vẻ đẹp của người Mường qua từng nếp nhà, từng thửa ruộng, từng tiếng chiêng đêm hội. Đến Mai Châu, bạn chắc chắn sẽ được đắm mình trong không gian văn hóa đậm đà của những bản làng người Mường tiêu biểu.

Bản Lác - nơi nhịp sống Mường hòa với nhịp du lịch

Nếu ai hỏi người Mường sống ở đâu tại Mai Châu, có lẽ Bản Lác sẽ là nơi được nhớ đến đầu tiên. Là bản làng nổi tiếng nhất của Mai Châu, Bản Lác đón du khách bằng nụ cười thân thiện của những người Mường hiếu khách. 

Bản Lác

Bạn sẽ bị ấn tượng bởi những dãy nhà sàn truyền thống san sát nhau hay trang phục thổ cẩm rực rỡ của đồng bào nơi đây. Đêm về, trong tiếng cồng chiêng vang vọng, ngồi cạnh bếp lửa hồng và thưởng thức rượu cần ấm nồng sẽ khiến bạn nhớ mãi không quên.

Xem thêm: Bản Lác Mai Châu Hòa Bình có gì thú vị, thu hút khách du lịch?

Pom Coọng – mộc mạc nét xưa của người Mường

Chỉ cách Bản Lác vài bước chân, Pom Coọng yên bình hơn, mộc mạc hơn. Bản làng nhỏ xinh này là nơi lý tưởng để bạn cảm nhận nếp sinh hoạt hàng ngày của người Mường một cách chân thực. Những bậc thang gỗ cũ kỹ, mái sàn đơn sơ, những bà, những mẹ kiên nhẫn bên khung cửi dệt thổ cẩm, những đứa trẻ tung tăng trên sân đất… mọi thứ ở Pom Coọng gợi lên một vẻ đẹp dung dị, trầm lắng, đậm chất miền núi.

Chiềng Sại và những bản nhỏ ven thung lũng – nguyên sơ và thuần hậu

Ngoài hai bản nổi tiếng trên, Mai Châu còn có những bản nhỏ như Chiềng Sại, Nà Thia… ít du khách hơn nhưng giữ được nét nguyên sơ đầy cuốn hút. Những con đường đất đỏ uốn quanh, những rặng tre già bao quanh đồng ruộng, những cánh đồng lúa vàng óng trong mùa gặt… tất cả vẫn nguyên vẹn như bao đời nay. Đây là nơi để bạn tạm rời xa ồn ào phố thị, thả hồn theo tiếng chim rừng và tận hưởng sự thanh bình hiếm có.

Dù theo dòng người tìm đến Tây Bắc bao lần, Mai Châu vẫn khiến lòng ta rung động mỗi khi ghé lại. Nơi ấy, người Mường vẫn ngày ngày dệt nên hồn núi rừng bằng tình yêu tha thiết với mảnh đất quê hương. Và rồi, bạn sẽ hiểu, người Mường sống ở đâu không chỉ là câu hỏi về địa danh, mà còn là lời mời gọi trở về với một miền văn hóa nguyên sơ đáng trân quý.