Lễ hội của người Mường không chỉ là những nghi lễ mang đậm màu sắc tín ngưỡng truyền thống, mà còn thể hiện tinh thần gắn kết cộng đồng và khát vọng về cuộc sống no đủ, hạnh phúc. Hãy cùng khám phá 7 lễ hội đặc sắc nhất của người Mường qua bài đọc sau để cảm nhận sâu sắc hơn về đời sống tinh thần phong phú, đậm đà bản sắc của cộng đồng dân tộc thiểu số này!
Giới thiệu chung về các lễ hội của người Mường
Người Mường là một trong 54 dân tộc Việt Nam, với dân số khoảng 1,45 triệu người, tập trung chủ yếu tại Hòa Bình, Thanh Hóa, Phú Thọ và một số tỉnh miền núi phía Bắc. Văn hóa Mường gắn bó chặt chẽ với nền nông nghiệp lúa nước, mang đậm dấu ấn của văn minh Việt cổ. Trong đời sống tinh thần của người Mường, lễ hội đóng vai trò vô cùng quan trọng. Đây không chỉ là nhịp cầu kết nối giữa con người với tổ tiên, thần linh mà còn là dịp để cộng đồng sum vầy, gìn giữ và tiếp nối bản sắc văn hóa độc đáo qua bao thế hệ.
Các lễ hội của người Mường (Nguồn: Báo Dân tộc và Phát triển)
Các lễ hội của người Mường thường diễn ra vào mùa xuân hoặc sau vụ mùa. Lúc này, người dân được nghỉ ngơi từ công việc đồng áng và có thời gian vui chơi. Đây là lúc những lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc Mường được tổ chức long trọng với nghi thức thiêng liêng, âm vang cồng chiêng rộn rã và các trò chơi dân gian đầy màu sắc. Không chỉ là dịp để cộng đồng quây quần bên nhau, những lễ hội của người Mường còn gửi gắm triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên, lòng thành kính với tổ tiên và khát vọng về một cuộc sống an lành, no đủ.
2 Phần chính của các lễ hội người Mường
Các lễ hội của người Mường thường được tổ chức với hai phần chính: phần lễ và phần hội. Phần lễ là phần quan trọng nhất trong lễ hội của người Mường. Các nghi thức trong phần lễ thường được thực hiện bởi thầy mo hoặc các vị chức sắc trong làng, nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bản làng bình an, thể hiện lòng thành kính, là dịp để con cháu Mường ôn lại lịch sử, truyền thống và cội nguồn. Một số nghi thức tiêu biểu gồm: cúng tế thần linh, rước kiệu thánh và diễn xướng văn hóa với các bài mo, lời khấn cổ đầy trang trọng và thiêng liêng.
Phần hội là cơ hội để cộng đồng người Mường cùng giao lưu (Nguồn: VietnamPlus)
Phần hội được diễn ra ngay sau phần lễ, là cơ hội để cộng đồng người Mường cùng vui chơi và giao lưu. Không khí ngày hội trở nên rộn ràng với các hoạt động sôi nổi như biểu diễn cồng chiêng, hát giao duyên, múa truyền thống cùng các trò chơi dân gian như ném còn, kéo co, đẩy gậy, đi cà kheo. Những gian hàng ẩm thực dân tộc như cơm lam, thịt trâu gác bếp, rượu cần cũng góp phần tạo nên bản sắc riêng và tôn vinh văn hóa Mường.
7 Lễ hội quan trọng của người dân tộc Mường
Dưới đây là 7 lễ hội của người Mường tiêu biểu, được tổ chức rộng rãi tại Hòa Bình và các tỉnh miền núi phía Bắc. Mỗi lễ hội mang một ý nghĩa riêng, phản ánh đời sống tinh thần phong phú của người dân bản địa, đồng thời là tấm gương phản chiếu văn hóa, tín ngưỡng và lịch sử của vùng đất này.
Lễ hội Khai Hạ Mường Bi
Mỗi độ xuân về trên núi rừng Tây Bắc, người Mường ở vùng đất Mường Bi (xã Phong Phú, huyện Tân Lạc, Hòa Bình) lại náo nức tổ chức Lễ hội Khai Hạ (lễ hội Xuống Đồng hay lễ Mở Cửa Rừng). Đây được coi là một trong những lễ hội lớn nhất của dân tộc Mường, gắn liền với tín ngưỡng nông nghiệp và nền văn minh lúa nước lâu đời. Sự kiện thường diễn ra vào ngày mùng 8 hoặc mùng 9 tháng Giêng âm lịch, mang ý nghĩa cầu mùa màng tươi tốt, mưa thuận gió hòa. Với những giá trị văn hóa đặc sắc, lễ hội đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2022. (Nguồn: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tỉnh Đắk Lắk: Lễ hội Khai Hạ và Tri thức lịch Đoi và của người Mường trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia)
Khai Hạ Mường Bi - Một trong những lễ hội của người Mường tiêu biểu nhất (Nguồn: Du lịch)
Phần lễ Lễ hội Khai Hạ bao gồm nghi thức cúng thổ công, thổ địa, rước kiệu Quốc Mẫu Hoàng Bà và diễn xướng gọi hồn chiêng (dấng chiêng). Phần hội sôi động với các hoạt động như hòa tấu chiêng Mường với hơn 500 nghệ nhân, thi trang phục dân tộc, ẩm thực và các trò chơi dân gian như ném còn, bắn nỏ, kéo co. Lễ hội Khai Hạ không chỉ cầu mong mùa màng bội thu mà còn là dịp để người Mường tưởng nhớ tổ tiên, thắt chặt tình đoàn kết cộng đồng. Đây cũng là điểm nhấn du lịch văn hóa, thu hút hàng ngàn du khách mỗi năm.
Lễ hội Cầu An Cho Bản Mường (Xên Bản - Xên Mường)
Lễ hội Xên Bản - Xên Mường, hay còn gọi là lễ cầu an, là nét văn hóa truyền thống của người Thái nhưng cũng được người Mường ở Hòa Bình, đặc biệt tại Mai Châu, tổ chức hàng năm. Lễ hội thường diễn ra vào mùa xuân, khi hoa ban nở trắng rừng, nhằm tưởng nhớ thần linh và những người có công lập bản, lập Mường.
Lễ hội Cầu An Cho Bản Mường (Xên Bản - Xên Mường) (Nguồn: Du lịch Việt)
Phần lễ do thầy mo thực hiện với các nghi thức cúng tế tổ tiên, thần đất, thần nước, cầu cho bản làng yên vui, mùa màng tốt tươi. Phần hội sôi động với những điệu múa xòe uyển chuyển, tiếng hát đối đáp vang vọng núi rừng, tiếng chiêng trống ngân vang, hòa cùng hàng loạt trò chơi dân gian hấp dẫn. Không chỉ là sự kiện tâm linh quan trọng, đây còn là dịp để trai gái bản giao duyên. Trong men rượu cần nồng nàn và điệu xòe uyển chuyển, nhiều mối tình chớm nở, những lời hẹn ước đầu xuân cũng được trao gửi chân thành.
Lễ hội Ma Khô
Lễ hội Ma Khô là một nghi lễ nhằm cầu siêu cho các linh hồn đã khuất của người Mường, đặc biệt là những người chết bất đắc kỳ tử. Lễ hội này thường diễn ra trong không khí trang nghiêm, với sự tham gia của thầy mo - người kết nối cõi âm và cõi dương và cả cộng đồng.
Nét đặc trưng nổi bật là các nghi thức gọi hồn, cúng tế và lễ giải oan, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự tồn tại của linh hồn và sự an bài của tổ tiên. Phần hội thường không sôi động, nhưng vẫn mang đậm bản sắc với hát mo - hình thức diễn xướng cổ truyền và nghi thức chia lễ vật để cầu bình an cho cả bản. Lễ Ma Khô là biểu hiện rõ nét của lòng nhân ái, tri ân và khát vọng cân bằng âm dương trong văn hóa Mường.
Đọc thêm: Đám ma người Mường: Dấu ấn tâm linh của người đồng bào
Lễ hội Cơm Mới (Lễ Mừng Lúa Mới)
Lễ hội Cơm Mới của người Mường là nghi lễ độc đáo, giàu giá trị tâm linh, diễn ra sau mùa gặt để tạ ơn trời đất và tổ tiên đã ban cho vụ mùa bội thu. Điểm đặc biệt nằm ở mâm lễ cúng gồm xôi nếp mới, cơm lam, gà luộc và rượu cần - tất cả đều được chế biến từ những hạt gạo đầu mùa thơm dẻo. Lễ hội không chỉ thể hiện lòng tri ân sâu sắc mà còn khẳng định mối gắn kết thiêng liêng giữa con người với đất trời và tổ tiên.
Lễ hội Cơm Mới (Lễ Mừng Lúa Mới) của người Mường (Nguồn: TTXVN)
Đọc thêm: Đám cưới người Mường: Bức tranh văn hóa độc đáo của đồng bào vùng cao
Lễ hội Nhà Lang
Phần lễ của Lễ hội Nhà lang bao gồm cúng tế tổ tiên, thần linh và nghi thức cắm cọc cầu thang - một nghi lễ đặc sắc mang ý nghĩa khai thông lối đi giữa trần gian và cõi tâm linh, khẳng định sự kết nối thiêng liêng giữa con cháu và tổ tiên. Phần hội sôi động với nhiều hoạt động truyền thống như hát đúm, múa xòe, múa cồng chiêng, tạo nên không khí vui tươi, náo nhiệt. Đặc biệt, nghi thức mời rượu cần là điểm nhấn thể hiện nét văn hóa hiếu khách, tinh thần gắn bó và đoàn kết cộng đồng của người Mường.
Lễ hội Đâm Trâu
Lễ hội Đâm Trâu là lễ hội của người Mường diễn ra trong các dịp lễ lớn như cầu mùa, cầu an hoặc mừng nhà mới. Lễ hội này mang ý nghĩa hiến sinh, dâng lễ vật để tạ ơn thần linh và cầu mong sự thịnh vượng. Phần lễ được tổ chức trang trọng, với nghi thức cúng tế và hiến sinh trâu. Phần hội là các hoạt động múa, hát, đánh cồng chiêng và chia sẻ thịt trâu trong cộng đồng. Tuy ngày nay ít còn được tổ chức do yếu tố nhân văn, lễ hội Đâm Trâu vẫn là một dấu ấn văn hóa sâu đậm trong ký ức người Mường.
Lễ hội Đâm Trâu mang ý nghĩa hiến sinh, dâng lễ vật để tạ ơn thần linh (Nguồn: Báo Thanh tra)
Lễ hội Tắm Tượng Thần
Lễ hội Tắm Tượng Thần thường được tổ chức tại đền, miếu vào đầu năm mới. Nét đặc trưng nổi bật của lễ hội này là nghi thức tắm rửa tượng thần bằng nước thơm từ lá rừng, thể hiện sự tôn kính, gột rửa bụi trần và cầu mong một năm mưa thuận gió hòa. Sau phần lễ trang trọng, cộng đồng cùng nhau dâng hương, múa hát và chia sẻ lễ vật trong không khí ấm cúng, đoàn kết.
Người dân tộc Mường nói riêng và 54 dân tộc anh em trên khắp Việt Nam đều sở hữu những lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa và tín ngưỡng riêng biệt. Để có được trải nghiệm sâu sắc nhất, bạn có thể lựa chọn các tour du lịch Mai Châu hoặc tour du lịch Hòa Bình. Thông qua đó, du khách sẽ được hướng dẫn tận tình và được lắng nghe những câu chuyện văn hóa từ chính người dân bản địa. Đây là cơ hội tuyệt vời để kết nối, học hỏi và hòa mình vào đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số. Để nâng tầm trải nghiệm, bạn có thể lựa chọn lưu trú tại Mai Chau Hideaway Lake Resort - một trong những khu nghỉ dưỡng đẹp nhất Tây Bắc.
Liên hệ 0963 406 366 để được tư vấn chi tiết đi kèm những ưu đãi hấp dẫn.
Lễ hội của người Mường là di sản văn hóa quý báu, phản ánh đời sống tinh thần phong phú và bản sắc độc đáo của dân tộc Mường. Hãy một lần đến với Hòa Bình và tham gia các lễ hội của người Mường ở Hòa Bình để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp văn hóa nơi đây. Đây chắc chắn sẽ là trải nghiệm đáng nhớ trong chuyến du lịch khám phá đất nước Việt Nam xinh đẹp!