Đến Mai Châu tìm hiểu phong tục tập quán của người Mường

Mai Châu không chỉ níu chân du khách bởi khung cảnh yên bình, mà còn bởi nét văn hóa đậm đà bản sắc. Đến đây, bạn sẽ có dịp tìm hiểu phong tục tập quán của người Mường ở Mai Châu – những nghi lễ, tín ngưỡng, tập quán sinh hoạt lưu giữ qua bao thế hệ. Mỗi trải nghiệm đều là một điều thú vị về đời sống tinh thần của cộng đồng người Mường, khiến hành trình thêm phần sâu sắc và ý nghĩa.

Ghé thăm không gian sống đậm bản sắc Mường

Đặt chân đến những bản làng yên bình của người Mường ở Mai Châu, du khách sẽ cảm nhận rõ nét vẻ đẹp mộc mạc mà tinh tế của không gian sống nơi đây. Từ dáng dấp của những ngôi nhà sàn mái cọ, khói bếp vương vất, đến mâm cơm sum vầy và trang phục truyền thống sặc sỡ …, tất cả đều kể câu chuyện văn hóa lâu đời của cộng đồng người Mường.

Xem thêm: Người Mường sống ở đâu? Khám phá bản sắc văn hóa Mường giữa núi rừng Mai Châu

Trải nghiệm nhà sàn

Nhà sàn của người Mường không chỉ là nơi trú ngụ, mà còn là biểu tượng của nếp sống gắn bó với tự nhiên. Những ngôi nhà sàn mái cọ, được dựng cao để tránh ẩm thấp, thú dữ và thuận tiện chăn nuôi. Gian giữa đặt bàn thờ tổ tiên, là nơi trang nghiêm nhất, hai gian hai bên dành cho sinh hoạt và ngủ nghỉ. Cầu thang nhà thường được làm hình chữ A, tượng trưng cho âm dương hài hòa, một chi tiết thể hiện quan niệm phong thủy của người Mường.

Nhà sàn lớp mái lá, được chống đỡ bởi từng cột gỗ chắc chắn

Tục đắp bếp khi vào ở nhà mới

Trong đời sống thường ngày, bếp lửa giữ vị trí rất quan trọng. Khi dựng nhà mới, người Mường luôn làm lễ đắp bếp. Chủ nhà chọn giờ lành, đắp ba hòn đất hoặc ba viên đá hình vuông làm chân bếp, rắc muối gạo lên và khấn tổ tiên phù hộ. 

Tục đắp bếp thể hiện mong ước gia đình no ấm, hạnh phúc, bếp luôn đỏ lửa sum vầy. Nghi thức này cũng là một trong những nét đặc sắc thể hiện phong tục tập quán của người Mường ở Mai Châu mà du khách có thể tận mắt chứng kiến nếu ghé thăm đúng dịp.

Phong tục tập quán của người Mường trong chuyện ăn uống

Trong sinh hoạt hàng ngày, phong tục tập quán của người Mường trong việc ăn uống cũng thể hiện rõ thứ bậc, phép tắc của họ. Mâm cơm được dọn theo quy định truyền thống, người lớn tuổi, khách quý ngồi mâm trên, người trẻ, con cháu ngồi mâm dưới. 

Trong các dịp lễ tết hay đón khách, bữa ăn thường có các món truyền thống như cơm lam, thịt nướng lá chuối, xôi ngũ sắc, rượu cần. Khi mời rượu, người Mường có cách mời theo vòng, thể hiện sự tôn kính.

Chứng kiến những nghi lễ theo vòng đời

Mỗi cột mốc trong đời sống của người Mường đều gắn liền với những nghi lễ truyền thống, phản ánh niềm tin và quan niệm của cộng đồng. Những nghi lễ này vẫn được nhiều gia đình duy trì, đặc biệt trong các bản làng truyền thống ở Mai Châu.

Nghi lễ đặt tên và cúng vía cho trẻ sơ sinh

Khi gia đình có trẻ chào đời, buổi sáng sớm hôm sau, ông bà hoặc cha mẹ sẽ làm lễ cúng vía. Một mâm lễ gồm xôi, thịt, trứng luộc, bánh, muối, gạo và nén hương được đặt cạnh nôi. Thầy mo đến đọc lời khấn, gọi hồn vía đứa trẻ nhập về, xua đuổi tà khí, mong trẻ ngoan khỏe, dễ nuôi. 

Thầy Mo làm lễ trong buổi lễ cúng vía

Sau đó, gia đình chọn tên gọi, thường dựa theo giờ sinh, đặc điểm lúc sinh hoặc niềm tin yêu của người nhà mong muốn gửi gắm vào trước trẻ. Khi đặt tên, thầy mo vẩy rượu quanh nhà, buộc sợi chỉ đỏ vào cổ tay đứa trẻ để giữ vía.

Đám cưới người Mường 

Trong số những phong tục tập quán của người Mường, đám cưới là nghi lễ mang đậm nét văn hóa truyền thống, thể hiện sự chỉn chu, tôn trọng gia phong và tín ngưỡng. Đám cưới người Mường diễn ra theo đúng trình tự: dạm ngõ, xin dâu, rước dâu, tiệc cưới. Trước ngày cưới, hai bên gia đình cử đại diện đến dạm hỏi, trao đổi lễ vật. Tới ngày cưới, đoàn rước dâu đi bộ hoặc đi xe trang trí rực rỡ, hát đối đáp suốt quãng đường về nhà trai. 

Trước khi chính thức nhập gia, cô dâu phải tham gia phần thi thổi cơm. Một bếp củi nhỏ được chuẩn bị, cô dâu thổi cơm trước mặt hai họ. Cơm chín đều, dẻo thơm là dấu hiệu cô dâu đảm đang, được khen ngợi. Đặc biệt, một số bản còn giữ tục “ngủ thử” trước đám cưới vài ngày. Cô dâu chú rể ở cùng nhau để xem hợp vía không. Nếu hợp, đám cưới mới chính thức diễn ra, nếu không hợp sẽ hủy hôn.

Tang lễ và phong tục cúng tổ tiên

Tang lễ cũng là một phần quan trọng trong phong tục tập quán của người Mường, thể hiện sự hiếu kính và niềm tin vào thế giới bên kia. Khi gia đình có người mất, thầy mo đến cúng xin tổ tiên dẫn đường cho hồn người đã khuất về trời. Quan tài đặt trong nhà ba ngày, bàn thờ tạm dựng cạnh quan tài. 

Thầy mo chọn ngày chôn cất, không được trùng tang hay phạm đất thiêng. Trước khi hạ huyệt, người nhà đặt vào áo quan một nắm gạo, bắp ngô, đồng xu để người mất có cái ăn, cái tiêu ở “bên kia”. Sau ba năm, con cháu làm lễ mãn tang, dỡ bàn thờ tạm, chính thức “đưa” hồn người mất về thờ chung với tổ tiên.

Tục xin vía cho người ốm

Người Mường tin rằng khi ai đó ốm lâu không khỏi là do hồn vía bị lạc, không nhập lại cơ thể. Gia đình mời thầy mo làm lễ xin vía ngay trong gian giữa nhà. Trên mâm đặt trứng luộc, nắm gạo, đồng xu và đốt nến. Thầy mo khấn gọi vía về, dùng sợi chỉ đỏ buộc quanh cổ tay người bệnh. Với trẻ nhỏ hay quấy khóc, lễ xin vía thường làm ban đêm, đặt vài đồng xu trên đầu đứa trẻ để giữ vía.

Tục dựng cây còn trong lễ cưới hoặc lễ hội

Cây còn là biểu tượng cầu may mắn trong phong tục tập quán của người Mường. Một số đám cưới hoặc lễ hội lớn, gia đình hoặc cả bản cùng dựng cây còn. Cây tre cao buộc dải vải màu, bánh kẹo, vòng treo. Trai gái thi ném quả còn (túi vải nhồi bông) sao cho xuyên qua vòng treo trên cao. Ai ném trúng sẽ gặp may mắn, sinh sôi tài lộc. Trong đám cưới, cô dâu chú rể cùng ném còn để cầu chúc gia đình hạnh phúc.

Hòa mình vào lễ hội truyền thống

Lễ hội truyền thống là dịp để người Mường thể hiện lòng biết ơn tổ tiên, thần linh, đồng thời cầu mong mùa màng bội thu, đời sống ấm no. Các lễ hội thường diễn ra vào mùa xuân hoặc sau khi thu hoạch, với nhiều nghi lễ trang trọng xen lẫn trò chơi dân gian náo nhiệt. Đến Mai Châu vào đúng dịp hội, du khách sẽ cảm nhận rõ nét không khí tưng bừng của cả bản làng.

Lễ hội xuống đồng đầu năm

Trong số những phong tục tập quán của người Mường, lễ hội xuống đồng đầu năm là nghi lễ quan trọng nhất, mở đầu cho một mùa vụ mới. Lễ hội thường được tổ chức vào đầu xuân, ngay sau Tết Nguyên Đán, khi đất trời giao hòa, vạn vật sinh sôi. Sáng sớm, thầy mo cùng già làng làm lễ cúng ở đầu bãi ruộng, dâng lễ vật gồm xôi, gà, rượu, bánh, khấn xin thần Nông phù hộ mùa vụ bội thu, mưa thuận gió hòa.

Lễ hội xuống đồng, hay còn gọi là Khai Hạ, được tổ chức rất long trọng tại các Mường lớn

Sau nghi thức cúng, người dân cùng nhau cày những luống đất đầu tiên, gieo hạt giống đầu tiên trong tiếng chiêng rộn rã. Các trò chơi truyền thống như đua thuyền cạn, bịt mắt bắt vịt, ném còn cũng bắt đầu, thu hút đông đảo người lớn trẻ nhỏ tham gia.

Xem thêm: Trải nghiệm lễ hội Khai Hạ của người Mường vào mùa xuân

Lễ hội cầu mưa

Lễ hội cầu mưa diễn ra vào giữa mùa khô, khi đồng ruộng khát nước, thường vào tháng ba hoặc tư âm lịch. Người dân rước kiệu thần suối về bản, cúng lễ dưới cây đa hoặc bên bờ suối, khấn xin mưa thuận để cây lúa kịp đơm bông. 

Sau phần lễ, mọi người ùa xuống suối, té nước vào nhau để cầu may. Điểm đặc sắc của lễ này là điệu múa rồng lúa, tái hiện cảnh ruộng đồng xanh tươi, cùng tiếng hát dân ca vang vọng khắp bản.

Không gian văn hóa cồng chiêng, đâm đuống

Trong hầu hết các lễ hội của người Mường, âm thanh cồng chiêng và trống đất (đâm đuống) là không thể thiếu. Buổi tối, dân làng tụ tập quanh sân, những người đàn ông lực lưỡng thay phiên đập trống đất chôn giữa sân, hòa với tiếng cồng chiêng trầm bổng, gọi mùa mới, xua đuổi tà khí. 

Phụ nữ và trẻ em mặc trang phục truyền thống múa vòng quanh, hát những bài hát dân ca, hát ru, hát đối đáp. Du khách có thể tham gia múa xòe cùng người dân, thử tay gõ cồng chiêng và tận hưởng không khí ấm áp, gắn kết của cả cộng đồng.

Mai Chau Hideaway Lake Resort - nơi nghỉ chân trong hành trình tìm hiểu phong tục tập quán của người Mường

Sau một ngày dài rong ruổi giữa những bản làng bình yên, khám phá phong tục tập quán của người Mường ở Mai Châu, còn gì tuyệt vời hơn khi được nghỉ ngơi trong một không gian xanh mát, yên tĩnh bên hồ? Mai Chau Hideaway Lake Resort chính là lựa chọn lý tưởng cho du khách muốn tận hưởng trọn vẹn cả thiên nhiên lẫn văn hóa nơi đây.

Mai Chau Hideaway Lake Resort

Nép mình bên lòng hồ Hòa Bình, resort mang đậm nét mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên, tái hiện không gian nhà sàn truyền thống kết hợp với tiện nghi hiện đại. Từ phòng nghỉ, du khách có thể phóng tầm mắt ra mặt hồ xanh biếc, tận hưởng không khí trong lành của núi rừng Tây Bắc.

Đặc biệt, resort còn kết hợp các hoạt động trải nghiệm văn hóa dành cho du khách. Bạn có thể tham gia đêm văn nghệ cồng chiêng, thưởng thức mâm cơm Mường, thử mặc trang phục thổ cẩm hay đăng ký tour tham quan các bản làng, đồng hành cùng hướng dẫn viên địa phương để hiểu rõ hơn về đời sống, tín ngưỡng và lễ hội truyền thống.

Không chỉ là nơi nghỉ ngơi, Mai Chau Hideaway Lake Resort còn mang đến cảm giác gắn kết với đất trời, con người Mai Châu, giúp chuyến đi tìm hiểu phong tục tập quán của người Mường trở nên trọn vẹn và đáng nhớ hơn bao giờ hết.

Hành trình khám phá phong tục tập quán của người Mường ở Mai Châu không chỉ mang lại những trải nghiệm văn hóa mới lạ, mà còn để lại trong lòng du khách những ấn tượng khó quên về con người, bản làng và những giá trị truyền thống quý báu. Hãy một lần đến Mai Châu, hòa mình vào nhịp sống bình dị của núi rừng Tây Bắc, lắng nghe câu chuyện của nhà sàn, bếp lửa, tiếng cồng chiêng và cùng người Mường lưu giữ những nét đẹp văn hóa độc đáo ấy.