Khám phá lễ hội của người Dao – Nét đẹp văn hóa tâm linh đặc sắc vùng cao

Các lễ hội của người Dao là cách để họ thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên, gắn kết con người với thiên nhiên, và giữ gìn niềm tin tâm linh từ bao đời nay. Nếu bạn đang muốn tìm hiểu nét văn hóa vùng cao, thì việc hòa mình vào những dịp lễ hội của họ chắc chắn sẽ mang lại trải nghiệm độc đáo và khó quên.

Đời sống văn hóa tâm linh của người Dao

Đời sống văn hóa tâm linh của người Dao gắn liền với nhiều tín ngưỡng và phong tục truyền thống. Họ thờ cúng Bàn Vương, một vị thần huyền thoại, được coi là tổ tiên khai sáng của dân tộc Dao. 

Ngoài ra họ còn thờ cúng các thần rừng, thần núi, thần sấm sét, thần nước và đặc biệt là tổ tiên. Việc thờ cúng tổ tiên diễn ra thường xuyên trong các gia đình Dao, đặc biệt vào các dịp quan trọng trong năm như Tết Nguyên đán và các lễ hội lớn. Người Dao tin rằng linh hồn tổ tiên vẫn luôn phù hộ và bảo vệ con cháu, vì vậy niềm tin tâm linh này luôn hiện diện trong đời sống hàng ngày của họ.

Lễ hội của người Dao (nguồn: VnExpress)

Một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người Dao là vai trò của các thầy cúng, hay còn gọi là thầy mo. Những người này là cầu nối giữa con người và thế giới linh hồn. Thầy cúng sẽ thực hiện các nghi lễ quan trọng trong các lễ hội. Thầy cúng thường được truyền dạy qua nhiều thế hệ và giữ vai trò quan trọng trong việc bảo tồn các bí quyết tâm linh của dân tộc. 

Trong các nghi lễ lớn, người Dao còn sử dụng mặt nạ gỗ hoặc giấy để hóa thân thành các vị thần linh hoặc tổ tiên, tạo nên một không gian linh thiêng và huyền bí, giúp người tham gia cảm nhận được sự kết nối sâu sắc với thế giới tâm linh.

Những giá trị ấy được gìn giữ qua nhiều thế hệ, tạo nên bản sắc riêng biệt và sâu sắc của cộng đồng. Với du khách, việc tìm hiểu hay chứng kiến một buổi lễ truyền thống của người Dao sẽ mang đến một trải nghiệm đặc biệt thiêng liêng.

Các lễ hội của người Dao

Các lễ hội của người Dao không chỉ là những dịp sum vầy mà còn là lúc để họ kết nối với thiên nhiên, tổ tiên. Những lễ hội này trải dài suốt năm, gắn liền với chu kỳ mùa màng, vòng đời con người và niềm tin tâm linh đã ăn sâu vào đời sống cộng đồng.

Lễ Cấp Sắc – nghi lễ đánh dấu bước trưởng thành linh thiêng của đàn ông người Dao

Lễ Cấp Sắc của người Dao là một nghi lễ thiêng liêng đánh dấu sự trưởng thành của người đàn ông trong cộng đồng. Thời gian tổ chức lễ thường rơi vào khoảng tháng 11, 12 âm lịch hoặc tháng Giêng năm sau, tương ứng với khoảng thời gian nông nhàn trong năm. 

Để tổ chức lễ, các gia đình cần chuẩn bị trước một năm, lựa chọn thời điểm nông nhàn và có điều kiện về vật chất, kinh tế. Người được cấp sắc phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt như kiêng hò hát, cãi nhau, ngủ chung và không được ăn thịt hoặc những đồ có mỡ trong những ngày làm lễ.

Lễ hội có nhiều nghi thức đặc sắc. Trong đó đặc biệt là nghi lễ ban sắc – khi thầy mo đọc tên thánh và trao sắc phong. Người Dao thường tổ chức rất công phu, với các điệu múa truyền thống và các bài cúng bằng tiếng Dao cổ. Lễ kéo dài từ 3 đến 7 ngày, tùy theo quy mô và điều kiện từng gia đình, thu hút cả bản làng cùng đến chung vui.

Không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, Lễ Cấp Sắc còn là dịp gắn kết cộng đồng, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Dao qua nhiều thế hệ. Trẻ em được dạy về nghi lễ, người lớn ôn lại phong tục tổ tiên, còn du khách thì có cơ hội hiếm hoi để chiêm ngưỡng một nét văn hóa đặc sắc giữa đại ngàn. 

Lễ hội Nhảy Lửa 

Khi mùa xuân vừa chớm nở trên những triền núi Tây Bắc, người Dao đỏ lại tưng bừng tổ chức Lễ hội Nhảy lửa. Đây là một nghi lễ mang đậm sắc màu tâm linh, thể hiện sự dũng cảm, bản lĩnh và niềm tin sâu sắc vào thần linh của cộng đồng.

Lễ hội Nhảy lửa (nguồn: Cổng thông tin đối ngoại)

Lễ hội thường được tổ chức vào dịp Tết Nguyên đán, từ mùng 1 đến mùng 5 tháng Giêng âm lịch. Đây là dịp người Dao tạ ơn thần linh, tổ tiên đã phù hộ cho một năm mưa thuận gió hòa, đồng thời cầu mong một năm mới an lành, no đủ. 

Trong đêm hội, giữa sân bản là một đống than hồng rực cháy – nơi những người đàn ông được chọn sẽ thực hiện màn nhảy múa trong lửa. Trước đó, họ phải trải qua nghi thức “lên đồng”, giúp họ giao hòa với thần linh và nhận được sức mạnh thiêng liêng.

Lễ hội không chỉ là một nghi lễ linh thiêng mà còn là một di sản văn hóa sống, được gìn giữ qua nhiều thế hệ, thu hút sự tò mò và ngưỡng mộ của du khách trong và ngoài nước. Người Dao tin rằng ngọn lửa sẽ xua đuổi tà khí, mang lại may mắn cho bản làng. Đến với lễ hội, du khách sẽ được chứng kiến hình ảnh những chàng trai chân trần dũng mãnh nhảy múa trên đống than đỏ rực. 

Lễ hội Cầu Mùa

Vào khoảng thời gian cuối đông đầu xuân, khi đất trời giao mùa và mùa vụ mới sắp bắt đầu, người Dao lại long trọng tổ chức lễ hội cầu mùa. Đây là một nghi lễ nông nghiệp đặc sắc, mang đậm yếu tố tâm linh và bản sắc văn hóa tộc người.

Lễ hội thường được tổ chức từ tháng Chạp đến tháng Hai âm lịch, khi công việc đồng áng còn chưa bắt đầu. Đây là dịp để cộng đồng người Dao dâng lễ lên thần linh, tổ tiên, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, sức khỏe dồi dào và cuộc sống ấm no. Phần cúng lễ do thầy cúng chủ trì, với các nghi thức truyền thống như dựng cây nêu, mời tổ tiên và các vị thần về chứng giám.

Sau phần lễ là phần hội rộn ràng với nhiều hoạt động văn hóa – thể thao dân gian hấp dẫn. Trong âm thanh rộn ràng của lễ hội, nơi đây trở thành một không gian sinh hoạt, kết nối mọi người trong niềm vui hân hoan đầu năm. Đối với du khách, đây là cơ hội hiếm có để hòa mình vào không khí hội làng vùng cao, cảm nhận sâu sắc nhịp sống văn hóa của người Dao và khám phá những giá trị truyền thống được lưu giữ bền bỉ qua bao thế hệ.

Lễ hội Tết Nhảy

Tết Nhảy – một lễ hội truyền thống không thể thiếu trong dịp đầu năm mới của người Dao. Tết Nhảy của người Dao không chỉ là dịp sum vầy mà còn là thời khắc linh thiêng để bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên, cầu mong một năm mới bình an, may mắn. Tết Nhảy thường được tổ chức tại nhà của một người trong dòng họ. 

Lễ hội Tết nhảy (nguồn: Mia)

Trong lễ hội, thầy cúng sẽ làm lễ và thanh niên trong làng thực hiện những điệu nhảy nghi lễ cổ truyền. Mỗi bước nhảy, mỗi nhịp trống đều mang ý nghĩa đặc biệt: kể lại lịch sử dòng họ, nhắc nhớ công lao tổ tiên, và kết nối con cháu với cội nguồn.

Không khí lễ hội rộn ràng hơn bao giờ hết với tiếng khèn, tiếng trống vang vọng khắp bản làng, cùng những trò chơi dân gian thú vị. Phụ nữ Dao khoác lên mình bộ trang phục thêu tay lấp lánh bạc trắng, trẻ con cười vang giữa sân nhà. Cả bản làng như hòa làm một trong không khí tưng bừng, vui tươi của ngày Tết truyền thống.

Tết Nhảy không chỉ là một lễ nghi tâm linh, mà còn là nơi người Dao gìn giữ văn hóa, kết nối cộng đồng và khơi dậy lòng tự hào dân tộc. Với du khách, đây là một hành trình khám phá vừa kỳ thú, vừa đầy nhân văn. Mỗi điệu nhảy, từng tiếng trống đều nói về đời sống và tâm hồn của người Dao giữa đại ngàn Tây Bắc.

Lễ hội Bàn Vương

Trong đời sống tâm linh của người Dao, Bàn Vương không chỉ là tổ tiên chung mà còn là người đã truyền dạy chữ viết, nghề thuốc, lễ nghi và đạo lý làm người cho dân tộc Dao. Chính vì vậy, lễ hội Bàn Vương là dịp đặc biệt để cộng đồng tưởng nhớ và tri ân vị thủy tổ thiêng liêng ấy. Đây là một lễ hội mang tính tôn giáo sâu sắc, đồng thời thể hiện lòng đoàn kết và niềm tự hào dân tộc.

Độc đáo lễ hội Bàn Vương (nguồn: Ivivu)

Lễ hội thường được tổ chức vào đầu xuân hoặc vào những dịp trọng đại như khánh thành nhà mới, hội làng, hoặc lễ cấp sắc lớn. Không gian hành lễ thường là nhà cộng đồng, đình làng hoặc nhà của trưởng họ. Tại đây, bàn thờ Bàn Vương được dựng trang trọng, xung quanh là tranh thờ, hương án và các lễ vật truyền thống như rượu, gà trống, bánh dày, tiền giấy. Thầy cúng Dao sẽ chủ trì nghi lễ với các bài văn cúng bằng tiếng Dao cổ. Nghi lễ có thể kéo dài nhiều giờ hoặc suốt đêm, nhằm mời Bàn Vương và các vị tổ tiên về chứng giám lòng thành.

Điểm đặc sắc nhất là phần diễn xướng nghi lễ. Các thầy cúng hóa thân thành những nhân vật trong sử thi Dao, tái hiện lại câu chuyện về Bàn Vương. Tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng khèn hòa quyện cùng điệu múa, lời tụng tạo nên một không gian linh thiêng, mà cuốn hút kỳ lạ. Có nơi, lễ hội còn kết hợp hát Páo Dung – một hình thức hát đối giao duyên giàu chất thơ của người Dao.

Lễ hội Bàn Vương còn là dịp để cộng đồng người Dao nhắc nhớ cội nguồn  và gìn giữ bản sắc văn hóa qua nhiều thế hệ. Với du khách, đây là cơ hội quý giá để khám phá chiều sâu văn hóa tâm linh của dân tộc Dao. Nơi mà từng nghi lễ, từng lời khấn đều thấm đẫm niềm tin và lòng tôn kính thiêng liêng đối với tổ tiên.

Xem thêm: Lễ hội Mai Châu: Sắc màu văn hóa Tây Bắc

Kinh nghiệm khám phá lễ hội người Dao

Để thật sự cảm nhận được trọn vẹn tinh thần lễ hội, bạn cần hơn một chiếc máy ảnh. Những kinh nghiệm dưới đây sẽ giúp bạn bước vào thế giới người Dao một cách tinh tế và đáng nhớ hơn.

Kinh nghiệm khám phá lễ hội người Dao (nguồn: Báo Dân tộc và Phát triển)

•  Tìm hiểu trước về thời gian và địa điểm tổ chức

Lễ hội của người Dao không diễn ra thường xuyên, đa phần chỉ tổ chức vào dịp đầu xuân hoặc theo chu kỳ vài năm một lần. Một số lễ hội cố định như Tết Nhảy, Nhảy Lửa hay Hội Làng Bằng Cả thì có lịch cụ thể theo âm lịch. Hãy tra cứu thông tin từ các nguồn uy tín hoặc liên hệ chính quyền địa phương, trung tâm du lịch cộng đồng để nắm rõ lịch trình.

•  Tôn trọng không gian lễ nghi

Hầu hết các lễ hội người Dao đều có phần cúng tế tổ tiên hoặc nghi thức truyền thống mang tính thiêng liêng. Khi tham dự, bạn nên ăn mặc lịch sự, giữ trật tự và tránh đứng chắn trước bàn thờ hoặc chụp ảnh ở những khu vực cúng lễ trừ khi đã được cho phép. Đừng xâm phạm vào các vật phẩm nghi lễ hoặc khu vực hành lễ.

•  Giao lưu văn hóa một cách cởi mở

Người Dao rất hiếu khách. Nếu bạn tham dự lễ hội tại một bản làng, rất có thể bạn sẽ được mời uống rượu, ăn bánh hoặc cùng tham gia các hoạt động như múa hát, trò chơi dân gian. Hãy mạnh dạn giao tiếp, hỏi thăm, chia sẻ và tận hưởng bầu không khí ấm áp nơi đây. Biết một vài câu chào đơn giản bằng tiếng Dao cũng sẽ gây thiện cảm đặc biệt.

•  Mang theo đồ cá nhân cần thiết

Nhiều lễ hội tổ chức ở vùng cao như Sapa, Bắc Hà, Hoàng Su Phì, nên bạn cần mang theo áo ấm, khăn choàng, giày leo núi chống trơn. Nếu ở lại qua đêm, hãy chuẩn bị sẵn túi ngủ, thuốc cảm hoặc một ít bánh trái, nước uống dự phòng. Đừng quên mang theo pin dự phòng và thiết bị ghi hình nếu muốn lưu lại những khoảnh khắc đáng nhớ.

Các lễ hội của người Dao là dịp quý giá để du khách chứng kiến đời sống tinh thần phong phú và bản sắc riêng biệt của dân tộc này. Nếu có dịp đặt chân đến vùng núi phía Bắc Việt Nam, đừng quên ghé thăm những bản làng người Dao để tự mình cảm nhận vẻ đẹp vừa huyền bí vừa gần gũi trong từng lễ hội truyền thống nơi đây.

Đặc biệt, bạn có thể lựa chọn Mai Chau Hideaway Lake Resort làm điểm dừng chân lý tưởng. Khu nghỉ dưỡng nằm giữa lòng hồ Hòa Bình, mang đến không gian yên bình, tầm nhìn khoáng đạt ra núi non hùng vĩ. Từ đây, bạn có thể dễ dàng di chuyển đến các bản làng người Mông, Thái và Dao sinh sống, kết hợp nghỉ dưỡng và khám phá văn hóa bản địa một cách trọn vẹn.