Món ăn của người Dao: Những đặc sản vùng núi cao

Người Dao không chỉ nổi tiếng với những bộ trang phục sặc sỡ, những lễ hội độc đáo mà còn có một nền ẩm thực rất riêng. Mỗi món ăn đều gắn liền với đời sống hằng ngày và phong tục truyền thống. Những món ăn của người Dao đều đặc sắc và mang hương vị rất riêng của núi rừng. Nếu có dịp đến vùng cao, bạn đừng quên khám phá những món ăn đặc trưng của họ.

Đặc sản của người Dao luôn đậm đà hương vị núi rừng

Người Dao sinh sống chủ yếu ở vùng núi cao, được thiên nhiên ban tặng rất nhiều nguyên liệu phong phú. Các món ăn của họ chủ yếu được chế biến từ những sản vật tự nhiên như gạo nương, rau rừng, thịt thú rừng, cá suối… Những món ăn này thường đơn giản, ít gia vị cầu kỳ và thường sử dụng các phương pháp chế biến đơn giản để giữ nguyên hương vị tươi ngon và dược tính của nguyên liệu.

Người Dao sống trên vùng núi cao, vì vậy những món ăn của người Dao thường sử dụng những nguyên liệu tươi ngon của núi rừng (nguồn: Báo Lao Động)

Những món ăn của người Dao có sự kết hợp hoàn hảo giữa các nguyên liệu tươi ngon từ thiên nhiên và các phương pháp chế biến truyền thống, tạo nên những món ăn vừa bổ dưỡng lại đậm đà hương vị. Những món ăn này không chỉ ngon mà còn có tác dụng tốt cho sức khỏe, giúp bồi bổ cơ thể, chữa bệnh, và phục hồi sức lực.

Ẩm thực của người Dao cũng có sự khác biệt tùy theo từng vùng miền. Người Dao đỏ ở Lào Cai, Hà Giang thường sử dụng nhiều loại thảo dược rừng, vị đậm đà và rất đặc trưng. Còn người Dao tiền ở Cao Bằng, Bắc Kạn lại thích các món ăn lên men, điển hình là món cá suối ủ chua với vị chua ngọt rất riêng. Mỗi vùng miền có những nguyên liệu đặc trưng và cách chế biến riêng, tạo nên sự phong phú cho ẩm thực của người Dao.

Xem thêm: 13+ Quán ăn ngon ở Mai Châu bạn không thể bỏ qua

Những món ăn của người Dao mà bạn không thể bỏ qua

Ẩm thực của người Dao có nhiều món ngon độc đáo mà không phải nơi nào cũng có. Mỗi món đều mang một hương vị riêng, gắn với cách sống và tập tục của người dân nơi vùng cao. Dưới đây là những món ăn của người Dao mà bạn chắc chắn nên trải nghiệm khi có dịp.

Rượu hoãng

Rượu hoãng (hay rượu hoẵng) là loại rượu truyền thống của người Dao, thường xuất hiện trong lễ cưới, lễ tạ tổ tiên hay các dịp hội làng. Rượu được nấu từ gạo nếp nương thơm dẻo và men lá rừng – bí quyết gia truyền của người Dao, gồm nhiều loại lá thuốc quý. Men được ủ trong chum đất, để rượu tự chảy thành từng giọt, không chưng cất qua lửa nên giữ được vị thơm mát, dịu nhẹ, uống êm mà lâu ngấm.

Điều đặc biệt của rượu hoãng là hương vị thoảng mùi lá rừng, ngọt hậu và ấm bụng, rất hợp với khí hậu vùng cao. Với người Dao, đây không chỉ là một thức uống mà còn là vật phẩm thiêng, mang lại may mắn và kết nối tâm linh trong các nghi lễ truyền thống.

Bánh chưng đen

Bánh chưng đen của người Dao nổi bật với lớp vỏ bánh màu đen đặc trưng được tạo từ tro cây núc nác hoặc lá rừng đốt thành than mịn. Gạo nếp nương trộn với tro này vừa dẻo vừa thơm, gói cùng đỗ xanh, thịt lợn tẩm tiêu và lá dong rừng.

Bánh chưng đen (nguồn: Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch)

Loại bánh này thường chỉ có trong các dịp Tết, lễ cúng tổ tiên hoặc khi có khách quý. Màu đen của bánh không chỉ tạo nên sự khác lạ mà còn mang ý nghĩa xua đuổi tà khí, mong một năm mới ấm no và may mắn.

Canh gà lá thuốc

Canh gà lá thuốc là món ăn bổ dưỡng mà người Dao thường dùng để bồi bổ sau ốm hoặc khi thời tiết lạnh. Gà đen hoặc gà thả rông được hầm cùng hơn chục loại lá rừng như ngải cứu, chè vằng, lá khôi, ...

Món canh này không cầu kỳ nhưng lại thơm đặc trưng, vị đắng nhẹ rồi ngọt dần, ấm bụng và có tác dụng giải cảm, bổ huyết. Với người Dao, đây là món ăn – bài thuốc mang đậm triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên.

Cá suối ủ chua

Cá suối ủ chua là món ăn dân dã nhưng độc đáo của người Dao ở vùng núi đá. Cá tươi được rửa sạch, trộn với muối, cơm nguội và các loại lá chua, rồi cho vào chum đất ủ kín khoảng 7–10 ngày.

Khi mở ra, cá mềm, có mùi chua dịu, vị bùi bùi, cay nhẹ, ăn kèm cơm nóng hoặc làm mồi nhắm rất đưa miệng. Món này thể hiện sự khéo léo trong cách bảo quản và tạo hương vị riêng từ nguyên liệu sẵn có của người Dao. Tuy nhiên, bạn cũng cần phải lưu ý vì đây là món không phải ai cũng được khuyến khích ăn thử. 

Gà nướng lá mắc mật

Gà nướng lá mắc mật là món ăn quen thuộc trong các dịp lễ Tết của người Dao. Gà bản nhỏ con, chắc thịt được ướp cùng muối, tiêu, tỏi, ớt và đặc biệt là lá mắc mật băm nhỏ – thứ lá rừng có mùi thơm ngọt và vị chua nhẹ rất riêng.

Gà nướng lá mắc mật vàng óng thơm ngon (nguồn: Điện máy Xanh)

Gà sau khi ướp sẽ được nướng nguyên con trên than hồng hoặc kẹp vào ống tre nướng chậm. Thịt vàng óng, thơm lừng, cắn vào có lớp da giòn, thịt ngọt đậm và vị lá mắc mật lan nhẹ trong miệng – ăn một lần là nhớ mãi.

Ếch hương Mẫu Sơn

Ếch hương là loài ếch núi sống ở vùng cao Mẫu Sơn, thường xuất hiện vào mùa mưa. Người Dao bắt ếch vào ban đêm, chế biến đơn giản bằng cách nướng trên than hồng hoặc xào măng, nhưng giữ nguyên hương vị đặc trưng: thịt săn chắc, da giòn, thơm dịu như mùi sả rừng.

Món ếch nướng thơm ngậy, dai ngọt, được xem là đặc sản “hiếm có khó tìm” vì không thể nuôi mà chỉ có trong tự nhiên. Với người Dao, đây là món ăn quý, giàu đạm, dùng để tẩm bổ vào những ngày se lạnh.

Cháo men lá

Cháo men lá là món ăn độc đáo được người Dao nấu từ gạo xay nhỏ và nước rượu hoẵng đang lên men. Món cháo có màu trắng đục, vị chua nhẹ, thơm thoảng mùi lá rừng và hơi men. Thường được ăn nóng vào sáng sớm hoặc khi cảm cúm, mệt mỏi.

Người Dao tin rằng cháo men lá giúp giải cảm, làm ấm bụng và phục hồi sức khỏe nhanh chóng. Đây không chỉ là món ăn mà còn là một phần kiến thức y học dân gian được lưu truyền từ đời này sang đời khác.

Bánh gù

Bánh gù là loại bánh truyền thống của người Dao đỏ, có hình chóp nhọn như cái gù trên lưng – tượng trưng cho sự vững chãi và trường thọ. Bánh được làm từ gạo nếp trộn tro cây rừng (giống bánh chưng đen), gói bằng lá dong rừng, bên trong là nhân đỗ xanh, thịt ba chỉ và hạt tiêu rừng.

Nguyên liệu chính làm nên bánh gù (nguồn: Báo ảnh Nhân Dân)

Món bánh này thường được dùng trong lễ Tết nhảy – nghi lễ quan trọng nhất trong năm của người Dao. Vị bánh dẻo, thơm, nhân đậm đà, ăn no mà không ngấy, vừa ngon vừa mang ý nghĩa thiêng liêng trong đời sống tâm linh.

Canh gà rượu bâu

Khác với canh gà lá thuốc, món canh gà rượu bâu của người Dao sử dụng rượu bâu để hầm gà thay nước thường. Rượu bâu có màu vàng đục, vị chua nhẹ, khi nấu sẽ làm mềm thịt gà, khử mùi tanh và tạo hương thơm rất lạ miệng.

Canh có vị ngọt thanh, thoảng mùi rượu, thịt gà mềm mà không bở. Đây là món ăn truyền thống dùng để giải cảm, kích thích tiêu hóa và thường xuất hiện trong bữa cơm tiếp khách quý hoặc sau những ngày đi rừng mệt nhọc.

Rượu bâu

Rượu bâu là một loại rượu đặc biệt của người Dao, được ủ từ cơm nếp và men lá trong các chum gốm kín. Điểm khác biệt là quá trình lên men kéo dài hơn và tạo ra loại nước có vị chua nhẹ, màu vàng sậm và mùi thơm nồng nhưng không gắt.

Loại rượu này thường dùng để nấu ăn, chữa bệnh hoặc uống vào mùa lạnh. Người Dao xem rượu bâu như một "dược tửu" giúp bồi bổ cơ thể, rất thích hợp dùng trong các món hầm như canh gà hoặc cháo rượu.

Xôi sắn

Xôi sắn là món ăn quen thuộc vào mùa đông ở các bản Dao. Sắn củ được lột vỏ, thái lát mỏng, ngâm và đồ chín cùng gạo nếp. Khi xôi chín, sắn bở tơi, quyện với nếp dẻo tạo nên món ăn vừa dân dã vừa chắc bụng.

Món xôi sắn thơm lừng, chắc bụng của người Dao (nguồn: Điện máy Xanh)

Người Dao thường ăn xôi sắn cùng muối vừng, lạc rang hoặc ruốc cá suối. Đây là món ăn gợi nhớ mùa rét, củi cháy rừng thơm và sự đầm ấm của bữa cơm gia đình bên bếp lửa giữa vùng cao lạnh giá.

Xem thêm: Top 10 món ăn ngon không thể bỏ qua khi đi du lịch Mai Châu

Trải nghiệm đặc sản của người Dao qua lớp học nấu ăn của Mai Chau Hideaway

Ở Mai Chau Hideaway Lake Resort, bạn không chỉ được ăn ngon mà còn được học cách nấu món ăn của người Dao. Những lớp học nhỏ, ấm cúng, diễn ra ngay trong khu nghỉ dưỡng giữa rừng núi. 

Tại đây, bạn sẽ được người bản địa hướng dẫn làm từng món đặc sản của người Dao. Mỗi nguyên liệu đều được giới thiệu kỹ, từ cách chọn đến cách dùng. Bạn sẽ nghe kể về những chiếc lá rừng làm men rượu, về cách treo thịt lên gác bếp cho thơm mùi khói.

Lớp học nấu ăn của Mai Chau Hideaway Lake Resort 

Món ăn sau khi nấu xong sẽ được cả nhóm cùng thưởng thức. Không khí như bữa cơm gia đình – gần gũi, vui vẻ, đậm đà tình bản địa. Đây là cơ hội không thể bỏ qua để hiểu thêm về văn hóa và con người, cũng như món ăn của người Dao. Một trải nghiệm nhẹ nhàng nhưng đọng lại lâu sau chuyến đi.

Những món ăn của người Dao mộc mạc nhưng chứa đựng nhiều nét văn hóa thú vị. Việc lưu truyền và quảng bá các đặc sản người Dao ấy cũng là cách họ gìn giữ bản sắc của mình. Hy vọng bạn sẽ có cơ hội được thưởng thức và cảm nhận rõ hơn hương vị đặc biệt ấy trong một lần đặt chân đến miền núi cao.