Mai Châu không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng mà còn là nơi lưu giữ nhiều phong tục người Thái trắng độc đáo. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, những nghi lễ truyền thống vẫn được gìn giữ như một phần không thể thiếu trong đời sống cộng đồng. Hãy cùng khám phá 5 phong tục đặc sắc của người Thái trắng vẫn còn tồn tại đến ngày nay!
Giới thiệu chung về người Thái trắng
Giới thiệu chung về người Thái trắng (Nguồn: Heritage Vietnam Airlines)
Người Thái trắng ở Mai Châu có nguồn gốc xa xưa, được cho là di cư từ miền nam Trung Quốc về khu vực Đông Nam Á từ khoảng thế kỷ VII đến thế kỷ XIII. Dưới áp lực của các dân tộc khác, họ tiếp tục di chuyển xuống phía nam, ban đầu tập trung tại Mường Thanh, Điện Biên, rồi dần mở rộng ra các khu vực khác, trong đó có Mai Châu. Với địa hình đồi núi trùng điệp và hệ thống sông suối dồi dào, Mai Châu trở thành nơi định cư lý tưởng, giúp người Thái trắng duy trì lối sống nông nghiệp truyền thống.
Qua nhiều thế kỷ sinh sống tại Mai Châu, người Thái trắng đã hình thành nên những nét văn hóa riêng biệt, phản ánh qua các nghi lễ, phong tục và tập quán sinh hoạt hằng ngày. Họ vẫn gắn bó với ngôi nhà sàn đặc trưng, duy trì các nghi lễ truyền thống như lễ hội Xên Mường - Xên bản, múa xòe và nhiều nghi thức tâm linh quan trọng. Những phong tục người Thái trắng không chỉ thể hiện tín ngưỡng mà còn phản ánh lối sống gắn liền với thiên nhiên và cộng đồng.
Ngày nay, người Thái trắng ở Mai Châu không chỉ bảo tồn những giá trị văn hóa lâu đời mà còn phát triển du lịch cộng đồng để giới thiệu bản sắc của mình đến du khách. Các bản làng như bản Lác, bản Pom Coọng ngày càng thu hút khách du lịch nhờ vào không gian văn hóa đặc trưng cùng những trải nghiệm sinh hoạt truyền thống. Nhờ đó, các phong tục người Thái trắng tiếp tục được lưu giữ và phát huy, trở thành một phần không thể thiếu trong bức tranh đa dạng văn hóa của vùng Tây Bắc.
Xem thêm: Giải mã nghi lễ làm lý (làm vía) của dân tộc Thái Mai Châu - Những điều ít ai biết
5 phong tục người Thái trắng độc đáo
Trải qua bao thế hệ, phong tục của người Thái trắng vẫn được gìn giữ như một phần quan trọng trong đời sống văn hóa của họ. Mỗi phong tục đều mang ý nghĩa sâu sắc, gắn liền với tín ngưỡng, sinh hoạt và tinh thần cộng đồng. Dưới đây là những phong tục độc đáo của người Thái trắng vẫn còn tồn tại đến ngày nay.
Tục ở nhà sàn
Tục ở nhà sàn của người Thái trắng vẫn còn lưu giữ ngày nay
Nhà sàn không chỉ là nơi ở mà còn là một phần quan trọng trong phong tục của người Thái trắng, thể hiện lối sống gần gũi với thiên nhiên và cộng đồng. Những ngôi nhà này thường được dựng trên những cột gỗ chắc chắn, cách mặt đất khoảng 1,5m để tránh ẩm thấp và bảo vệ khỏi thú dữ. Khi đến thăm nhà sàn, khách thường được mời múc nước rửa chân trước khi lên cầu thang, thể hiện sự hiếu khách và tôn trọng không gian sống của gia chủ.
Bên trong nhà sàn, không gian rộng rãi với sàn làm từ tre, bương hoặc ván gỗ chắc chắn, tạo sự mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Cửa sổ lớn không chỉ giúp đón gió mà còn là nơi treo lồng chim, giỏ lan, tạo nên nét đặc trưng của ngôi nhà Thái. Đặc biệt, bên cạnh cửa sổ thường đặt một khung cửi để các cô gái dệt vải, gìn giữ nghề truyền thống. Ngày nay, nhà sàn không chỉ là nơi sinh hoạt của người dân mà còn trở thành điểm lưu trú hấp dẫn cho du khách muốn khám phá văn hóa và phong tục người Thái trắng tại Mai Châu.
Tục chọc sàn
Tục chọc sàn là một nét đẹp trong phong tục người Thái trắng (Nguồn: Lost Bird)
Tục chọc sàn là một nét đẹp trong phong tục người Thái trắng, thể hiện sự tinh tế và lãng mạn trong tình yêu đôi lứa. Khi mùa màng đã xong xuôi, vào những đêm khuya, các chàng trai mang theo sáo, đàn tính tẩu hoặc đàn môi đến nhà cô gái mình thương để tỏ tình. Họ đứng dưới sàn nhà, gõ nhẹ một đoạn gỗ vào đúng vị trí cô gái nằm, đồng thời cất lên những câu hát giao duyên tha thiết. Nếu cô gái "ưng cái bụng", nàng sẽ mở cửa, mời chàng vào trò chuyện suốt đêm.
Sau những lần chọc sàn, nếu đôi bên cảm thấy tâm đầu ý hợp, chàng trai sẽ về báo với gia đình để làm lễ dạm hỏi. Ngày nay, tục chọc sàn tuy không còn phổ biến như trước nhưng vẫn được lưu giữ trong các câu hát dân gian và lễ hội truyền thống, trở thành nét văn hóa đặc sắc của người Thái ở vùng Tây Bắc.
Tục ở rể
Tục ở rể là một trong những phong tục của người Thái trắng vẫn còn lưu giữ đến ngày nay, thể hiện sự biết ơn đối với cha mẹ vợ và là cơ hội để chàng trai chứng tỏ khả năng lao động, vun vén gia đình. Trước khi chính thức trở thành vợ chồng, chàng trai phải trải qua giai đoạn "Khươi quản" – một hình thức ở rể thử thách kéo dài từ một đến vài năm. Trong thời gian này, chàng trai giúp đỡ công việc gia đình nhà gái và có cơ hội tìm hiểu sâu hơn về người vợ tương lai.
Không chỉ là sự ràng buộc về trách nhiệm, tục ở rể còn là cơ hội để chàng trai chứng tỏ sự chăm chỉ, khéo léo và khả năng lao động của mình. Theo phong tục người Thái trắng, sau thời gian thử thách, nếu nhà gái hài lòng, hai bên sẽ tiến hành lễ cưới chính thức. Dù ngày nay tục lệ này không còn bắt buộc như xưa, nhưng nó vẫn được xem là một nét văn hóa truyền thống đáng trân trọng, thể hiện tinh thần nhân văn và gắn kết gia đình trong cộng đồng người Thái.
Tục làm vía
Tục làm vía là một nghi lễ tâm linh quan trọng của người Thái trắng (Nguồn: Báo Dân tộc và Phát triển)
Tục làm vía là một nghi lễ tâm linh quan trọng trong phong tục người Thái trắng, được thực hiện nhằm gọi hồn vía về với thể xác, giúp con người khỏe mạnh và tránh điều xui rủi. Người Thái quan niệm rằng mỗi người có nhiều vía, nếu vía yếu hoặc đi lạc, cơ thể sẽ suy nhược, tinh thần bất an. Vì vậy, nghi lễ này không chỉ mang ý nghĩa cá nhân mà còn thể hiện sự kết nối sâu sắc giữa con người với tổ tiên và thần linh.
Trong phong tục người Thái trắng, làm vía được thực hiện vào những dịp quan trọng như khi trẻ sơ sinh chào đời, cô gái về nhà chồng, người đi xa trở về hoặc người bệnh cần hồi phục. Nghi lễ này thường do thầy mo chủ trì, với các nghi thức như dâng lễ, đọc bài cúng và buộc chỉ cổ tay để giữ vía. Sợi chỉ buộc tay có thể mang nhiều màu sắc khác nhau, tượng trưng cho những điều may mắn, bình an và sự gắn kết trong đời sống tâm linh của người Thái. Đây không chỉ là một tập tục mang tính tâm linh mà còn thể hiện tình cảm gia đình, sự quan tâm giữa các thế hệ trong cộng đồng.
Ăn tết Xíp xí
Ăn Tết Xíp Xí là một độc đáo trong phong tục người Thái trắng (Nguồn: Báo Sơn La)
Ăn Tết Xíp Xí là một độc đáo trong phong tục người Thái trắng, được tổ chức vào ngày 14 tháng 7 âm lịch hằng năm. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ tổ tiên, thần linh, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Trong phần lễ, người Thái trắng thường cúng thịt vịt, bánh chưng gù và rượu, với ý nghĩa xua đuổi điều xấu, mang lại may mắn, bình an cho cả gia đình.
Sau phần lễ là phần hội với các hoạt động vui chơi, ca hát mang đậm bản sắc văn hóa của phong tục người Thái trắng. Mọi người quây quần bên mâm cỗ, trò chuyện thân tình, hát giao duyên và chúc tụng nhau những điều tốt đẹp. Tiếng đàn tính tẩu ngân vang cùng lời ca mộc mạc khiến không khí ngày Tết Xíp Xí thêm phần đầm ấm, gắn kết cộng đồng.
Xem thêm: Lễ hội Khai hạ Dân tộc Mường 2025 - Di sản văn hóa đặc sắc
Một số lưu ý khi khám phá phong tục của người Thái trắng
Một số lưu ý khi khám phá phong tục của người Thái trắng (Nguồn: VOV)
Khi tìm hiểu về phong tục người Thái trắng, du khách cần lưu ý một số điều quan trọng để thể hiện sự tôn trọng và có trải nghiệm trọn vẹn nhất. Cụ thể:
- Tôn trọng không gian thờ cúng: Người Thái trắng rất coi trọng tín ngưỡng, đặc biệt là bàn thờ tổ tiên và gian bếp lửa trong nhà. Khi đến thăm, du khách không nên tự ý chạm vào các đồ vật thờ cúng hoặc đi lại qua khu vực thiêng liêng này.
- Giữ thái độ lịch sự khi giao tiếp: Người Thái trắng thân thiện, hiếu khách nhưng cũng có những quy tắc ứng xử riêng. Khi trò chuyện, du khách nên tránh hỏi về những điều kiêng kỵ như chuyện tang lễ hoặc những vấn đề cá nhân nhạy cảm.
- Trang phục phù hợp khi tham gia lễ hội: Khi tham gia các nghi lễ truyền thống, du khách nên chọn trang phục lịch sự, kín đáo. Đặc biệt, nếu được mời mặc trang phục truyền thống của người Thái trắng, hãy đón nhận với sự trân trọng và thể hiện tinh thần hòa nhập.
- Giữ gìn không gian chung khi ở nhà sàn: Nhà sàn của người Thái trắng có những quy tắc riêng, như không đi giày dép vào trong nhà và không ngồi lên bậu cửa. Khi đến thăm, du khách cần lưu ý để tránh vô tình vi phạm những điều kiêng kỵ này.
Những phong tục người Thái trắng không chỉ phản ánh đời sống văn hóa độc đáo mà còn thể hiện nét đẹp tâm linh, sự gắn kết cộng đồng vẫn được lưu giữ đến ngày nay. Nếu bạn muốn khám phá sâu hơn về phong tục này, hãy đến Mai Châu – vùng đất bình yên giữa núi rừng Tây Bắc, nơi bạn có thể trải nghiệm trực tiếp các nghi lễ truyền thống. Đừng quên đặt phòng tại Mai Chau Hideaway Lake Resort để tận hưởng không gian nghỉ dưỡng tuyệt vời và hòa mình vào bản sắc văn hóa người Thái trắng một cách trọn vẹn nhất!